Każdy lubi być pierwszy! Dlatego Jędrzejów ma powód do dumy. W końcu to tu powstało pierwsze na ziemiach polskich opactwo cystersów.
W latach 1140- 1149 w Jędrzejowie zostało założone Opactwo Cysterskie przez Jana Gryfita, arcybiskupa gnieźnieńskiego, który sprowadził zakonników z Morimond w Burgundii. Był to pierwszy na ówczesnych ziemiach polskich klasztor cysterski.
Opactwo nazywane było „Mniejszym Morymundem” ( Morimundus Minor). Zlokalizowane przy drodze wylotowej w kierunku Katowic Opactwo składa się z trójnawowej bazyliki z transeptem oraz zabudowań klasztornych, z których do dziś dnia zachowały się gruntownie przebudowane dwa skrzydła klasztorne z gotyckimi krużgankami. Zarówno pierwotny kościół, jak i zabudowania klasztorne tego opactwa zbudowane były w stylu romańskim. Do bryły kościoła w XVIII w. dobudowano 2 kaplice i dwuwieżową fasadę wschodnią w stylu barokowym. Wnętrze kościoła posiada dziś wystrój barokowy. Na uwagę zasługują późnoromańskie wsporniki w kaplicach południowych. W jednej z kaplic znajduje się ołtarz grobowy bł. Wincentego Kadłubka z posrebrzaną trumną oraz jego świętymi relikwiami. Bł. Wincenty Kadłubek przebywał w klasztorze w latach 1218- 1223 (w 1218 r. jako pierwszy Polak wstąpił do cystersów w Jędrzejowie, tutaj też zmarł, beatyfikowany w 1764 r.).
Pod koniec XV w. znajdowały się w kościele liczne cenne dzieła mistyki rzeźbiarskiej oraz malarstwa, niektóre autorstwa Wita Stwosza. Opactwo cystersów zostało zlikwidowane w 1817 r. Po II wojnie światowej cystersi wrócili do opactwa w Jędrzejowie, które od 1989 r. pełni funkcję archiopactwa. Jest to główne centrum kultu bł. Wintencego Kadłubka. Corocznie w miesiącach sierpniu i wrześniu w klasztorze odbywa się Międzynarodowy Festiwal Organowy.
