Jędrzejów

Opis

Miasto położone na trasie z Kielc do Krakowa, w którym czas nie gra roli. Jędrzejów to miasto zegarów. Te użyteczne przedmioty patrzą na nas na rynku, w kościele, klasztorze, w parku. Wszystko to dzięki geniuszowi dwóch pokoleń Przypkowskich.  Dzieje Jędrzejowa są nierozerwalnie związane z klasztorem cystersów, który w 1140 r. ufundowali bracia z rodu Gryfitów – Janik, arcybiskup gnieźnieński i Klemens, palatyn krakowski. Początkowo sama miejscowość była osadą służebną klasztoru. Potężny rozwój miejscowości przyczynił się do nadania jej w 1271 roku praw miejskich przez Bolesława Wstydliwego i lokacji miasta na prawie magdeburskim. Położenie na szlaku handlowym wiodącym z Krakowa na Mazowsze stanowiło o jego znaczącej roli pośrednika w handlu i wzrastającym majątku mieszczan jędrzejowskich. W 1425 roku król Władysław Jagiełło zatwierdził przywileje zabezpieczające rozwój miasta.
W drugiej połowie XVI wieku odbywały się zjazdy szlachty. W styczniu 1576 r. zwolennicy elekcji księcia Siedmiogrodu Stefana Batorego odnieśli swój tryumf w rozprawie z oponentami. W 1592 r. po głośnej sprawie knowań króla Zygmunta III Wazy z Habsburgami. Pod Jędrzejowem zebrali się również rokoszanie Zebrzydowskiego w 1607 r., którzy zostali pokonani pod Guzowem przez wojska królewskie.
W klasztorze cysterskim podczas insurekcji Kościuszkowskiej mieszkał sam Tadeusz Kościuszko, który spotkał się tu z księciem Józefem Poniatowskim.
Od 1815 r. Jędrzejów znalazł się w zaborze rosyjskim, a dwa lata później z nakazu carskiego nastąpiła kasata zakonu cystersów. Prawa miejskie zwrócono dopiero w 1916 r., a sami Cystersi powrócili do klasztoru w 1945 r.


Miejsca, które warto zobaczyć

Klasztor cystersów – założony jako pierwszy w Polsce, powstał z wykorzystaniem ciosowego kościoła pw. św. Wojciecha z lat 1109–18, którego duże partie odsłonięto kilka lat temu. Zakonnicy przybyli tu bezpośrednio z opactwa Morimond we francuskiej Burgundii. W kościele pw. Wniebowzięcia NMP i św. Wojciecha, typu bazylikowego (na planie krzyża łacińskiego) zachowało się wiele detali wystroju romańskiego. Z 1319 r. pochodzi gotycka płyta nagrobna Pakosława ze Mstyczowa, kasztelana krakowskiego, należąca do najstarszych w Polsce nagrobków rycerskich. Oddzielna kaplica, XVIII-wieczna,, poświęcona jest bł. Wincentemu, zwanemu Kadłubkiem. W srebrnej trumnie na ołtarzu znajdują się tutaj jego relikwie. Wyjątkową wartość mają zbudowane w latach 1745–60 organy, których instrumentarium zachowało oryginalne brzmienie i unikalne rozwiązania techniczne. Nic dziwnego zatem, że wakacyjne festiwale koncertowe przyciągają wielu melomanów. W części klasztornej nie zachowało się skrzydło wschodnie, w którym znajdował się, m.in. kapitularz. Od jego strony widoczna jest na piętrze tzw. cela Kadłubka, zgodnie z tradycją zajmowana przez błogosławionego podczas pobytu w klasztorze. W 1819 r. opactwo skasowano. W latach 1856–70 przebywali w nim reformaci, a w 1872 r. urządzono seminarium nauczycielskie. Cystersi powrócili tu w 1945 r. i od 1989 r. klasztor ponownie posiada rangę opactwa.

Muzeum im. Przypkowskich – znajduje się przy rynku jędrzejowskim. Prawdziwym rarytasem jest kolekcja ponad 600 zegarów słonecznych i przyrządów gnomonicznych. To zbiór jedyny w Polsce i uznawany za trzeci pod względem wielkości i wartości w świecie po Oxfordzie i Chicago. Znajdują się tu prawie wszystkie rodzaje zegarów słonecznych od XV do XX w. oraz wszelkiego typu przyrządy służące do mierzenia czasu. Kolekcję uzupełnia jeden z najbogatszych na świecie księgozbiorów gnomoniki. Eksponowane są ponadto grafiki i ekslibrisy od XVI do XX w., okazy rzemiosła artystycznego i związane z historią regionu, naczynia i przedmioty gastronomiczne, zabytkowe wnętrza z jedynym w Polsce zbiorem rokokowych kurdybanów. Mieści się także tutaj prywatne obserwatorium rodziny Przypkowskich, której przedstawiciele wykonali w mieście wiele zegarów słonecznych.

Kościół pw. Świętej Trójcy – cenny XVwieczny zabytek powstał na miejscu wcześniejszej, XII-wiecznej świątyni. Gotycki w zrębie, był potem wielokrotnie przebudowywany. Wewnątrz zachowały się fragmenty późnorenesansowej polichromii figuralnej.
Ciuchcia Express „Ponidzie”. Wielką atrakcją turystyczną miasta jest Jędrzejowska Kolej Dojazdowa, zwana Ciuchcią Express „Ponidzie”. To jedna z nielicznych już kolejek wąskotorowych ciągniętych przez lokomotywę parową. Jej trasa, wiodąca od Jędrzejowa do Pińczowa, prowadzi przez zachwycające okolice doliny rzeki Nidy.
Cezary Jastrzębski

Informacje praktyczne:
Centrum Informacji Turystycznej w Jędrzejowie
pl. Tadeusza Kościuszki 7 /8
tel.: +48 41 386 54 89
e-mail: informacja@jedrzejow.travel
www.jedrzejow.travel

Informacji udziela również Regionalne Centrum Informacji Turystycznej w Kielcach
ul. Sienkiewicza 29
25-007 Kielce
tel. 41 348 00 60
e-mail: informacja@swietokrzyskie.travel