Karczówka. Skaliste wzniesienie porośnięte lasem, z którego wystaje niewielka sygnaturka. Teraz to miejsce zaciekawia podróżnych przejeżdżających ruchliwą ulicą w pobliżu góry, a mieszkańców miasta przyciąga obietnicą spokoju pochodzącego z szumiących drzew i duchowej spuścizny.
Ale czy zawsze tak było?
W krainie kruszców
Huk pyrlików i żelazek na Karczówce i w okolicach było słychać już w średniowieczu. Karczówka wraz z okolicznymi wzgórzami jak Grabina, Dalnia, Stokowa, Brusznia i Marmurek były kluczowymi miejscami wydobycia galeny – siarczku ołowiu z domieszką srebra – z ponad 3000 historycznych szybów i wyrobisk. Prace trwały od XVII w. do ok. 1845 r., z przerwami, a w XIX w. wspierała je Szkoła Akademiczno-Górnicza założona przez Staszica. Ślady górnictwa, jak zapadliska i hałdy, widać na stokach i tworzą ścieżkę geologiczno-górniczą.
Legenda o Hilarym Mali
Według legendy w 1646 r. Hilary Mala z pobliskiego Malikowa (lub Niewachlowa) odkrył w górze Machnowicy trzy ogromne bryły rudy ołowiu w jednym szybie. Z nich wykuto posągi Matki Boskiej, św. Barbary i św. Antoniego do kościołów w Kielcach, na Karczówce i Borkowicach; w 1871 r. postawiono tam pomnik z marmurową płytą, zniszczony w I wojnie światowej.
Posąg św. Barbary zdobi boczny ołtarz na Karczówce - Baśka, zdaniem rezydujących na Karczówce braci palotynów, to najpiękniejsza kobieta w Kielcach!
Sacrum na górze - Karczówka w rękach braci
W czasie wielkiej morowej zarazy, biskup Szyszkowski, ślubował dom Boży wystawić, jeśli Kielce od niej ochronione zostaną. Realizując swoje przyrzeczenie wybudował w 1624r. kościół na Karczówce. W dniu 4 listopada 1628 przeprowadzono tu uroczyście z kolegiaty kieleckiej, relikwie Św. Karola Boromeusza, patrona przeciwko morowej zarazie, którego to świętego, biskup był przyjacielem za życia a po jego śmierci, kości święte przywiózł z Mediolanu. Z czasem powiększono świątynie, przerabiając mieszkanie plebana na klasztor, wykonano mur okalający, a w roku 1630 osadzono tu bernardynów.
Fot. S. Rakowski
W historii Kielc i okolic Karczówka zapisała się ważnymi wydarzeniami - od potopu szwedzkiego, podczas którego wymordowano braci bernardynów, przez wizytę Stanisława Augusta Poniatowskiego, który odwiedził kościół i klasztor 13 lipca 1787 roku aż po powstanie ks. Piotra Ściegiennego i powstanie styczniowe.
Ciekawostka!
Po kasacie w poklasztornym kościele na Karczówce pozostał jeden, niemal 30-letni zakonnik – Kolumbin Tomaszewski, który pełnił tu posługę przez 50 lat - do 1914 roku. Opowieści o ojcu Kolumbinie jest bardzo wiele. Po jego śmierci w mieszkaniu znaleziono kilka tysięcy rubli zaoszczędzonych przez bernardyna. Z tych pieniędzy planowano odrestaurować kościół i klasztor na Karczówce w Kielcach, lecz fundusze te w 1914 roku zabrali Rosjanie opuszczający miasto.
W 1945 roku biskup Czesław Kaczmarek zasugerował prowincjałowi pallotynów przejęcie dawnego klasztoru bernardynów na Karczówce przez Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego. Realizacja tej propozycji stała się możliwa dopiero po wydarzeniach październikowych w 1956 roku. Pallotyni dotarli na Karczówkę w październiku 1957 roku i do dziś opiekują się Karczówką, oferując:
- coś dla ciała: noclegi, gastronomię, zaplecze konferencyjne, miejsce na grill i ognisko, wydarzenia kulturalne, warsztaty.
- coś dla ducha: nabożeństwa, rekolekcje, kursy przedmałżeńskie.
Fot. S. Rakowski
Zwiedzaj Karczówkę
Wejście do zabytkowego kościoła jest zazwyczaj otwarte - wejdź do kruchty i podejdź do kaplicy świętej Barbary - figura "Baśki" wykonana z galeny, waży niemal tonę, ale wygląda tak zwiewnie i delikatnie, że aż trudno w to uwierzyć. Włoski artysta, który stworzył to dzieło, spisał się na medal. A warto wiedzieć, że ruda galeny jest bardzo trudna w obróbce.
W samym kościele zwróć uwagę na piękny obraz z Karolem Boromeuszem oraz ołtarz wykonany w chęcińskim marmurze.
Wejdź na wieżę klasztorną udostępnianą w wybranych dniach: wtorek - piątek: 10:00 – 12:00 oraz 15:00 – 16:30; niedziela 14:00 – 16:00 (nie ma wejścia na wieżę podczas Mszy świętych i nabożeństw).
Wejdź do ogrodu klasztornego na spacer alejkami.
Rezerwat przyrody
Wzgórze porośnięte głównie starodrzewem sosnowym i chronione jako jedyny rezerwat krajobrazowy wśród kieleckich obszarów przyrodniczych. Las sosnowy ma dopiero 180 lat.
Utworzony w 1953 r. na powierzchni 26,62 ha rezerwat łączy wszystko to, co Karczówka ma najcenniejszego - malownicze krajobrazy sosnowych lasów ze śladami dawnego górnictwa rud ołowiu i srebra oraz historią murów klasztornych.
W pobliżu Karczówki
Ogród Botaniczny u podnóża Karczówki - od maja do października cieszy oczy mieszkańców i turystów. Pełen harmonijnej i uporządkowanej natury, inspiruje spacerujących szerokimi alejkami. Ogród to od niedawna przestrzeń spektakli, wystaw, tematycznych imprez plenerowych.
Szlak Karczówka - Chęciny im. Sylwestra Kowalczewskiego - ok. 20 km szlak łączący dawne Góry Kruszcowe, Dolinę Bobrzy oraz geologiczne skarby gminy Chęciny - Jaskinię Raj oraz zamek królewski w Chęcinach.
Ścieżka gwarków - znakowana ścieżka dydaktyczna łącząca najważniejsze miejsca wydobycia galeny i innych kruszców na Karczówce i w okolicy.
