Kiedy już nacieszysz oko sandomierską starówką, przejdź przez Ucho Igielne do Podwala Dolnego, a stamtąd wąskim wąwozem do ulicy Staromiejskiej. Poczuj klimat spokojnego eremu dominikanów i przejdź przez niebiańskie wrota kościóła św. Jakuba – jednego z najstarszych i najcenniejszych w Polsce zabytków architektury.
Pierszy kościół pw. św. Jakuba zawdzięczają Sandomierzanie córce króla Kazimierza Sprawiedliwego, księżniczce Adelajdzie. Obecny kościół powstał w 1226, kiedy biskup krakowski Iwo Odrowąż zdecyował się na zbudowanie dominikanom świątyni godnej zakonu.
Świątynia przetrwała w niezmienionym stanie i dziś możemy podziwiać jej prostą, romańską architekturę niezmąconą niepotrzebnymi zdobieniami. Kosciół jest bazyliką, czyli posiada trzy nawy, w tym jedną wyższą od pozostałych. Prezbiterium jest wydłużone, doskonale wpasowane w ukształtowanie terenu.
Najwięszym skarbem romanskiej bazyliki jest portal rozdzielonu kolumną i ograniczony trójliściem. Zarówno portal, jaki fryz arkadowy nawiązuje do sztuki północnych Włoch, skąd pochodzili budowniczowie kościoła. Szczyty wschodnie głównego korpusu świątyni oraz prezbiterium zdobi kratownica. Samo prezbiterium ma sklepienie krzyżowo-kolebkowe z lunetami i dekoracją stiukową późnego renesansu. Do nawy południowej przylegają kaplice św. Jacka Odrowąża oraz Matki Bożej Różańcowej, zaprojektowane w XX w. Natomiast z nawą północną łączy się wczesnobarokowa, wzniesiona na planie kwadratu kaplica Męczenników Sandomierskich (1603-1606). Do kościoła przylegają zachowane skrzydła klasztoru oraz dzwonnica z 1314 r. Na dzwonnicy kościoła zachowały się najstarsze w Polsce dzwony kościelne z 1314 i 1389 r. Kościół św. Jakuba jest miejscem akcji dużej partii Widnokręgu.
Osobliwością świątyni, poza wspaniałym wnętrzem i wystrojem, jest XIII-wieczna gablota z kośćmi zakonników-męczenników, wydobytymi z grobów wirydarza, a noszącymi ślady strzał tatarskich. W prezbiterium znajduje się wykonany z jednego klocka dębu sarkofag księżniczki Adelajdy. Fragment poliptyku ołtarzowego z końca XVI w. przedstawia cykl malowanych na desce świętych.
