W 1179 r. biskup krakowski Gedko (Gedeon) herbu Gryf ufundował i uposażył klasztor cystersów, których sprowadził z burgundzkiego opactwa Morimond. Wówczas był to obiekt drewniany, dopiero w latach 1218-39 przebudowano go na kamienny (z pomocą warsztatu budowlanego brata Simona, przybyłego z Włoch z opactwa Casamari).
Po zniszczeniach spowodowanych najazdem tatarskim w 1260 r. klasztor odbudowano, a Bolesław Wstydliwy nadał włościom cysterskim prawo średzkie. Dopiero jednak w 1454 r. Wąchock otrzymał prawo miejskie i zaczął rozwijać się w obecnym miejscu (dawny Wąchock leżał na terenie obecnej Wielkiej Wsi). Cystersi znani byli z pracowitości i zapobiegliwości, stąd na terenie ich dóbr rozwijało się nie tylko rolnictwo, ale i przemysł, zwłaszcza metalurgiczny. To właśnie cystersom przypisuje się upowszechnienie wynalazku koła wodnego, które umożliwiło wykorzystanie energii wód. Obiekty sakralne były wielokrotnie rozbudowywane i przebudowywane, głównie po pożarach i zniszczeniach wojennych.
Na szczęście część pomieszczeń pozostała w pierwotnym stanie, co czyni z klasztoru obiekt zabytkowy o najwyższej randze. Z krużganków klasztornych możemy wejść do XIII-wiecznych pomieszczeń: fraterni, kapitularza, karceru, refektarza i dormitorium.
W klasztorze znajduje się również muzeum, otwarte za sprawą opata Alberyka Siwka. Znajdują się w nim przekazane przez ks. ppłk. Walentego Ślusarczyka zbiory – wśród nich wiele pamiątek z okresu powstania styczniowego i okresu popowstaniowego.
W dniu 12 VI 1988 r. w wąchockim klasztorze odbyła się podniosła uroczystość. Złożono tam, przywiezione z Wawiórki prochy mjra Jana Piwnika „Ponurego” – legendarnego partyzanta Ziemi Świętokrzyskiej.
