Świętokrzyski Park Narodowy to niewątpliwie najcenniejszy przyrodniczo obszar Regionu Świętokrzyskiego. Prowadzi przez niego kilka interesujących szlaków turystycznych i ścieżek przyrodniczych. Do jednych z nich należy ścieżka pn. „Śladem kolejki wąskotorowej przez Świętokrzyski Park Narodowy”, dzięki, której przez Park można przemieszczać się również rowerem.
Zaproponowana wycieczka rowerowa, poprowadzona w samym sercu Gór Świętokrzyskich, łączy również najważniejsze miejscowości turystyczne jak: Święta Katarzyna, Nowa Słupia i Bodzentyn.
Dojazd i początek trasy
Początek i koniec wycieczki zlokalizowany jest w Świętej Katarzynie na parkingu. Do Świętej Katarzyny można również dostać się busem z Kielc i wypożyczyć rower na miejscu. W okresie wakacyjnym uruchamiany jest autobus turystyczny z Kielc dowożący turystów do miejscowości położonych w sercu Gór Świętokrzyskich. W sezonie wiosenno-letnim kursuje również bus turystyczny pomiędzy miejscowościami wokół Łysogór.
Oznakowanie: bardzo dobre
Święta Katarzyna – Nowa Słupia ścieżka pn. „Śladem kolejki wąskotorowej przez Świętokrzyski Park Narodowy”; Nowa Słupia – Jeziorko – czerwony szlak rowerowy, Jeziorko – Bodzentyn brak oznakowania, Bodzentyn – Święta Katarzyna czerwony szlak rowerowy
Nawierzchnia trasy:
- drogi asfaltowe – 14,6 km (35,1% długości trasy),
- drogi dla rowerów – 6 km (14,5% długości trasy),
- pas ruchu dla rowerów – 4,8 km (11,5% długości trasy),
- droga gruntowa leśna – 16,2 km (38,9 5 długości trasy).
Utrudnienia na trasie:
Wymagający podjazd na końcowym odcinku drogi leśnej tuż przed Nową Słupia oraz na drodze między Bodzentynem a Podgórzem.
Atrakcje na trasie:
Święta Katarzyna – ta leżąca u podnóży Łysicy miejscowość zajmuje szczególne miejsce w historii polskiej turystyki. To tutaj w 1910 r. z inicjatywy Aleksandra Janowskiego powstało pierwsze schronisko turystyczne w Królestwie Polskim. W Świętej Katarzynie znajduje się kościół i klasztor sióstr bernardynek wybudowany w latach 1471-1478 z funduszy biskupa krakowskiego Jana z Rzeszowa. W pobliżu kościoła, na skraju lasu, warto obejrzeć kapliczkę grobową Janikowskich zwaną „kapliczką Żeromskiego”. Na jej wewnętrznej ścianie w dniu 2.08.1828 r. wyryli swoje podpisy Stefan Żeromski i jego szkolny kolega Jan Strożecki. Wartą obejrzenia jest również Galeria Minerałów i Skamieniałości „Tajemnice klejnotów” posiadająca w swoich zbiorach liczne okazy minerałów i skamieniałości zarówno z obszaru Gór Świętokrzyskich, Polski, jak i całego świata. Przez Świętą Katarzynę prowadzą liczne szlaki piesze.
Miejsce masowych straceń (przy szlaku prowadzącym na Łysicę) – pomnik oraz symboliczna mogiła upamiętniająca zamordowanych mieszkańców Świętej Katarzyny i okolic zabitych podczas akcji żołnierzy niemieckich od połowy maja do połowy lipca 1943 r.
Źródełko i kapliczka św. Franciszka – dzieje kapliczki sięgają 1641 r. kiedy bernardyńscy bracia świeccy z klasztoru w Świętej Katarzynie postanowili zbudować przy źródełku kapliczkę pw. św. Franciszka – patrona przyrody. Dzisiejsza kapliczka powstała prawdopodobnie w XIX w. Obok niej znajduje się obudowane kwarcytową studnią źródełko. Woda w nim, według miejscowych wierzeń, ma moc leczenia oczu.
Świętokrzyski Park Narodowy - jeden z najstarszych parków narodowych w Polsce, który już od ponad 70 lat stoi na straży urozmaiconego świata roślin i zwierząt oraz historii naszej planety spisanej w skałach budujących najcenniejsze pasma Gór Świętokrzyskich. Obecnie Park swoim zasięgiem obejmuje nie tylko część Łysogór (z najwyższymi szczytami Gór Świętokrzyskich - Łysicą i Łysą Górą), lecz także Chełmową Górę, fragmenty Pasma Klonowskiego oraz fragmenty dolin - Wilkowskiej i Dębniańskiej. Puszcza (nie tylko) Jodłowa zajmuje aż 95% obszaru całego parku. Wędrując szlakami spotkamy nie tylko jodły, ale też ponad 40 gatunków innych drzew w tym buki, sosny czy dęby. Park stwarza warunki do życia 45 gatunkom ssaków. Występują tu sarny, łosie, dziki czy wilki. Coraz częściej w leśnej gęstwinie pojawia się też zwierzę uwiecznione w symbolu parku - jeleń. Nocą aktywnych jest tu aż 10 gatunków nietoperzy. Wprawne oko turysty wypatrzy też gady - jaszczurki, padalce i stroniące od szlaków pieszych żmije. W Świętokrzyskim Parku Narodowym spotkamy piaskowce, których historia sięga nawet pół miliarda lat. Spotkamy je na gołoborzu - unikalnym śródleśnym rumowisku skalnym na Łysej Górze.
Śladem kolejki wąskotorowej przez Świętokrzyski Park Narodowy – to zielona przyrodniczo-kulturowa ścieżka edukacyjna łącząca Nową Słupię ze Świętą Katarzyną. Poprowadzona została śladem dawnej linii wąskotorowej Zagnańsk – Święty Krzyż rozebranej około 50 lat temu. Jednak ślady po niej wraz z częścią infrastruktury można podziwiać do dziś, co prezentuje ścieżka edukacyjna. Budowę linii kolejki z Zagnańska rozpoczęto w 1918 r. jeszcze podczas trwania pierwszej wojny światowej. Kolejka dotarła pod Święty Krzyż w okolice wsi Hucisko w 1924 r. Początkowo głównym zadaniem Kolejki Świętokrzyskiej był transport drewna do tartaku w Zagnańsku. W latach 30-tych rozpoczęto przewóz rud żelaza z kopalni w Rudkach. Kolejka pełniła również funkcje turystyczne i pasażerskie. Dziś, zarówno piesi jak i rowerzyści, mają możliwość poznania jej ciekawej historii oraz w przemieszczania się przez Świętokrzyski Park Narodowy. W najciekawszych miejscach zlokalizowany są tablice informacyjne oraz miejsca odpoczynku z wiatami, stołami i ławami do siedzenia. Jednym z takich miejsc jest „Rampa-Hucisko”. To tutaj po wybudowaniu linii do kopalni „Staszic” w Rudkach w 1933 roku, dokonywano przeładunku rudy żelaza i formowania pociągów do Zagnańska. Pozostałością po przeładunku rud jest widoczna w tym miejscu intensywnie czerwono zabarwiona ziemia, całkowicie pozbawiona roślinności. Rampa przeładunkowa była częścią Stacji Święty Krzyż stanowiącej stację końcową świętokrzyskiej kolejki.
Słupski Weksel - słowo weksel oznaczało w gwarze kolejowej zapożyczonej z języka niemieckiego – zwrotnicę. Z tego miejsca można było podróżować w różnych kierunkach. Pierwotnie główna linia kolejki skręcała tutaj na południe, w kierunku Świętej Katarzyny. Rozbudowy w kierunku Świętego Krzyża dokonano w latach 1923-1924. W czasie II wojny światowej niemiecki okupant rozpoczął budowę trzeciego toru prowadzącego do kopalni w Rudkach. Trasa ta nigdy nie została zakończona i kilka lat po wojnie torowiska rozebrano. Co ciekawe, podczas budowy tego odcinka robotnicy natrafili na ukryty skarb; pod korzeniami grubej jodły, gdzie znaleziono łącznie kilka kilogramów srebrnych monet – carskich 10-kopiejek. Depozyt ten wiązać należy z faktem częstego obozowania w pobliżu partii powstańczych z lat 1863–1864. Obecnie znajduje się tu miejsce odpoczynku z wiatą, stołami i ławami.
Kamienny Pielgrzym „Emeryk” - figura stoi w Nowej Słupi, na początku Drogi Królewskiej prowadzącej do klasztoru na Świętym Krzyżu u podnóża Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Jej powstanie związane jest z jedną z najpopularniejszych legend w Górach Świętokrzyskich „O Pielgrzymie Świętokrzyskim”. Opowiada ona o sławnym, walecznym rycerzu, którego zarozumiałość i pycha zostały ukarane. Według niej, co roku, pielgrzym przesuwa się o ziarnko piasku w stronę klasztoru. Gdy dotrze na Święty Krzyż wówczas nastąpi koniec świata.
Muzeum Starożytnego Hutnictwa i Centrum Kulturowo-Archeologiczne w Nowej Słupi – muzeum zostało zbudowane dokładnie w miejscu odkrycia śladów po starożytnym hutnictwie - przy drodze prowadzącej na Święty Krzyż. Wokół pozostałości po piecach dymarskich stworzona została multimedialna ścieżka edukacyjna prezentująca prace i życie starożytnych hutników na terenie obecnych Gór Świętokrzyskich. Uzupełnieniem Muzeum jest Centrum Kulturowo-Archeologiczne. To wykonana zgodnie z wynikami badań archeologicznych rekonstrukcja osady z pierwszych wieków naszej ery. Zobaczyć tu można, w jakich warunkach żyli starożytni hutnicy. Zobaczyć tu można zrekonstruowane chaty wiejskie kryte strzechą z okresu II w. p.n.e. ‒ IV w. n.e., kuźnię, warsztaty rzemieślnicze, piece garncarskie i hutnicze, Wał Hadriana oraz wieżę strażniczą tzw. Burgę rzymską.
W sierpniu w okolicach Muzeum już od ponad 50. lat organizowany jest największy w regionie piknik historyczny “Dymarki Świętokrzyskie”. Do Nowej Słupi zjeżdżają się grupy rekonstrukcyjne z Polski i Europy. Dzięki pasjonatom można jeszcze mocniej doświadczyć warunków życia barbarzyńców i rzymskich legionistów w pierwszych wiekach naszej ery. Głównym punktem programu jest jednak zgodna ze stanem badań archeologicznych próba odtworzenia procesu produkcji żelaza w piecu dymarskim.
www.muzeum-nowaslupia.pl
Park Legend - wiele jest legend, które związane są z Regionem Świętokrzyskim. To przecież tutaj, na łysogórskich gołoborzach, odbywały się legendarne sabaty czarownic. To tutaj mieszkał zbój, dla którego diabły szykowały w piekle “madejowe łoże”. To tutaj odważna Halina Krępianka poświęciła swe życie ratując Sandomierz przed najazdem tatarskim… Od 2023 roku, dzięki multimedialnej wystawie Parku Dziedzictwa Gór Świętokrzyskich “Łysa Góra” (zwanego również Parkiem Legend) można „na własnej skórze” doświadczyć tych wszystkich legend i osobiście spotkać bohaterów najpopularniejszych opowieści. Największą atrakcją parku jest ścieżka edukacyjna, na której w salach naszpikowanych technologiami multimedialnymi przedstawiono 15 najciekawszych i najbardziej znanych legend z całego regionu.
Kościół pw. Św. Wawrzyńca w Nowej Słupi – pierwsze wzmianki pochodzą z XIV wieku. Pierwotnie drewniany kościółek został w XVII stuleciu zastąpiony kamienną świątynią murowaną. Prostą bryłę kościoła po zachodniej stronie zdobią posągi świętych - Wawrzyńca, Scholastyki i Benedykta. Wnętrze świątyni zdobi ołtarz wykonany z lokalnego kamienia - tak zwanego marmuru chęcińskiego. Tajemnicą jest zagadkowa kamienna rzeźba kobiety na zewnątrz kościoła. Badacze do tej pory nie mogą określić jej wieku ani pochodzenia. Mieszkańcy Nowej Słupi nazywają ją "żoną Emeryka".
Kościół św. Mikołaja w Dębnie – parafia powstała już na początku XIV w. Według J. Długosza w XV w. istniał tu modrzewiowy kościół, który w 1921 r. spłonął w wielkim pożarze. Budowa nowej świątyni rozpoczęła się w 1929 r. i trwała do 1936 r. Kościół pw. św. Mikołaja konsekrował bp Franciszek Sonik. W nowszą historię Dębna wpisują się dramatyczne wydarzenia okupacji hitlerowskiej, kiedy to okoliczne wioski zostały spacyfikowane w 1943 r.: 1 maja – Jeziorko, 25 maja – Wola Szczygiełkowa, 30 czerwca – Dębno. Na cmentarzu przykościelnym spoczywają ci, których rozstrzelano w sąsiedztwie kościoła (najmłodszy miał 2 latka).
Pomnik Ofiar Terroru Hitlerowskiego w Woli Szczygiełkowej – pomnik poświęcony mieszkańcom wsi, którzy ponieśli męczeńska śmierć w czasie II wojny światowej.
Bodzentyn– zlokalizowany nad rzeką Psarką Bodzentyn został założony w XIV wieku przez biskupa Bodzantę, dzięki któremu stał się ośrodkiem administracyjnym dóbr całego biskupstwa krakowskiego. W tym samym czasie wzniesiono mury obronne miasta oraz zamek. W połowie następnego stulecia zbudowano gotycką kolegiatę p.w. Wniebowzięcia NMP i św. Stanisława, ufundowaną przez kardynała Zbigniewa Oleśnickiego, której najcenniejszym zabytkiem jest gotycko-renesansowy tryptyk „Zaśnięcie Marii” z 1508 r. Nie należy zapominać także świątyni p.w. św. Ducha, której historia sięga 1475 r. Największy rozkwit miasta datuje się na XVI wiek, powstały wtedy wodociągi, łaźnia i drugi rynek. Obecnie największą atrakcję turystyczną Bodzentyna stanowią ruiny zamku biskupów krakowskich. Warto zobaczyć także XIX-wieczną drewnianą zagrodę rodziny Czernikiewiczów, w której eksponowane są dawne sprzęty domowe, oraz cmentarz żydowski z zachowanymi 55 macewami z lat 1870‒1934.
