fot.Archiwum ROTWŚ KRZEMIONKI
Neolityczne kopalnie krzemienia odkrył w 1922 roku znany geolog, Jan Samsonowicz. Skały wapienne, w których znajdują się krzemienie, powstały w okresie górnej jury – 150 milionów lat temu. Miało to miejsce w tym samym czasie, kiedy na lądzie dinozaury przeżywały swój największy rozwój. Złoże krzemieni pasiastych na terenie Krzemionek eksploatowane było w okresie od 3900 do 1600 p.n.e. Zwiedzając kopalnie, możemy się przekonać o znacznym kunszcie górniczym i dużej wiedzy ówczesnych górników. Z krzemienia wykonywano siekiery i dłuta oraz grociki strzał. Z czasem, oprócz funkcji typowo użytkowej, krzemień uzyskał inne przeznaczenie. Wyrabiane z niego ceremonialne ostrza siekier, które składano wojownikom do grobów. Obecnie krzemień stał się obiektem zainteresowania pod postacią biżuterii.
WIETRZNIA
Rezerwat im Zbigniewa Rubinowskiego, jest miejscem gdzie znajduje się najdłuższy w Polsce profil górnego dewonu. Budujące go skały powstały na dnie morskim 380 mln lat temu. W wyrobisku możemy zobaczyć skamieniałe szczątki takich organizmów jak, koralowce, stromatoporoidy, głowonogi, gąbki i ryby pancerne. Widoczne tu uskoki, lustra tektoniczne i fałdowania warstw skalnych, świadczą o istniejących w przeszłości ruchach tektonicznych. Ze spękaniami związana jest także obecność takich minerałów jak kalcyt, baryt czy galena. W wyniku procesów wietrzenia, następował rozwój zjawisk krasowych. Powstały wówczas leje, kotły krasowe, jaskinie i schroniska skalne. Obok rezerwatu znajduje się główny obiekt na Szlaku Archeo Geologicznym – Centrum Geoedukacji prowadzone przez Geopark Kielce.
KADZIELNIA
Kadzielnia jest najbardziej znanym wśród kieleckich rezerwatów. Ochroną objęto monolit skalny – „Skałka Geologów” znajdujący się w środkowej części wyrobiska. Możemy tu podziwiać, najciekawszy w Polsce przykład krasu kopalnego. W wyniku prac eksploatacyjnych, został odsłonięty profil skał powstałych w górnym dewonie. W profilu, widoczne są wapienie skaliste z dużą ilością skamieniałości na których zalegają wapienie margliste. Na terenie Kadzielni, znajduje się 26 jaskiń i pustek skalnych. Podziemna trasa łącząca trzy jaskinie jest dużą atrakcją turystyczną tego miejsca. Wokół wyrobiska, biegnie ścieżka z tarasami widokowymi, umożliwiającymi bezpieczne podziwianie rezerwatu. Dużą atrakcją tego miejsca, jest jedyny taki w Polsce, pięknie wkomponowany w skalną scenerię amfiteatr
fot.Anna Drzewiecka ŚLICHOWICE
Pierwszy w Polsce rezerwat geologiczny, powstał w 1952 roku z inicjatywy znanego geologa Jana Czarnockiego. Jest obiektem o dużych walorach edukacyjnych. Ochroną prawną objęta została listwa skalna pomiędzy dwoma wyrobiskami. Występujące w rezerwacie skały są osadem morskim powstałym w okresie górnego dewonu ok. 375 milionów lat temu. Najciekawszym elementem obiektu jest fałd obalony. Powstał on w wyniku sfałdowania cienkowarstwowanych wapieni i łupków. Fałdowania są skutkiem potężnych ruchów tektonicznych wypiętrzających zgromadzony na morskim dnie osad. Rezerwat Śluchowice jest wzorcowym przykładem działania ruchów górotwórczych i prezentowany jest w wielu opracowaniach i podręcznikach. Wzniesienie, na którym znajduje się rezerwat jest jednocześnie wspaniałym punktem widokowym.
RAJ
Jaskinia Raj ze względu na wyjątkową szatę naciekową w pełni zasługuje na miano największe atrakcji turystycznej w regionie świętokrzyskim. Ta odkryta w 1964 roku jaskinia nie ma sobie równych w Polsce. Powstała w północnym zboczu góry Malik w wyniku działań zjawisk krasowych. Kras jest rodzajem chemicznego wietrzenia skał węglanowych - wapieni i dolomitów. Przeprowadzone na terenie jaskini badania udokumentowały zamieszkiwanie jej po raz pierwszy już 50 tysięcy lat temu. Świadczą o tym znalezione w namuliskach jaskini ślady bytności człowieka w tym między innymi, narzędzia kamienne, kości i poroża zwierząt. Przepiękna szata naciekowa, reprezentowana jest przez stalaktyty, stalagmity, nacieki wełniaste, kolumny, draperie.
PIEKŁO
Jaskinia usytuowana jest w stromo podciętym zachodnim zboczu góry Żakowej. Nosi również nazwę Piekła Skibskiego lub Piekła Gałęzickiego. Powstała w wyniku działania zjawisk krasowych. Wyrzeźbiona przez wodę jaskinia, ma długość 57 metrów. Około 10 metrów od głównego wejścia w dnie jaskini, znajduje się szyb eksploatacyjny, wykonany w poszukiwaniu minerałów miedzi i ołowiu. Obecnie szyb odsłonięty jest do głębokości 8 metrów, oświetlony i zabezpieczony stosowną kratą i mostkiem. Jaskinia jest siedliskiem kilku gatunków nietoperzy a także ślimaków, pająków i świerszczy. W bezpośrednim sąsiedztwie jaskini znajdują się ślady poszukiwań i eksploatacji kruszców i surowców skalnych. Przebywając w okolicy obiektu, należy zachować szczególną ostrożność i nie zbaczać z wyznaczonych szlaków.
fot.Archiwum ROTWŚ MIEDZIANKA
Rezerwat Góra Miedzianka, jest głównym obiektem na terenie Chęcińsko - Kieleckiego Parku Krajobrazowego. W przeszłości, góra stanowiła centrum górnictwa kruszcowego regionu świętokrzyskiego. Ślady składające się z pustek skalnych, sztolni i szybów powstałych przy eksploatacji kruszców, posiadają łączną długość około 4 km. Góra zbudowana jest z wapieni środkowego i górnego dewonu. Liczne spękania skał, wypełniły okruszcowane żyły kalcytowe, z których pozyskiwano takie minerały jak malachit, azuryt, chryzokolę, chalkopiryt, baryt i galenę. W ostatnich latach świetności Miedzianki, eksploatowano tu ciekawe kolorystycznie wapienie. W bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu, znajduje się założona w 2008 roku Muzealna Izba Górnictwa Kruszcowego, gromadząca stare narzędzia i wydobywane to minerały.
RZEPKA
Leżący ok. 800 metrów na zachód od chęcińskiej Góry Zamkowej rezerwat „Góra Rzepka” powstał w wyniku prac eksploatacyjnych prowadzonych w kamieniołomie „Korzecko. Odsłonięte zostały południowe zbocza dwóch wzniesień, Rzepki i Beyliny, zbudowanych z wapieni i dolomitów. Skały te osadzały się w środowisku morskim w okresie środkowego dewonu. Powstała po zakończeniu prac wydobywczych ściana skalna, stanowi ciekawy element edukacyjny. Widoczne w odsłonięciu liczne żyły kalcytowe i uskoki przecinające osady, świadczą o mających tu miejsce w przeszłości, zjawiskach tektonicznych. Ze zjawiskami tymi, związana jest również istniejąca w wyrobisku mineralizacja. Oba wzniesienia były miejscem poszukiwania i eksploatacji kruszcowej o czym świadczą liczne zachowane ślady dawnego górnictwa.
ZAMKOWA
Góra Zamkowa wraz z majestatycznymi ruinami zamku obronnego, jest najbardziej charakterystycznym obiektem turystycznym Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego. Zamek pochodzący z końca XIII wieku, posadowiony został na szczycie wapiennego wzniesienia. Osad, z którego zbudowana jest Góra Zamkowa powstał na dnie niezbyt głębokiego zbiornika morskiego w czasie środkowego i górnego dewonu. Dowodem na pochodzenie skały są liczne, zachowane w niej szczątki mieszkańców ciepłego morza. Znajdziemy tam skamieniałe ramienionogi, liliowce, koralowce i nitkowate amfipory. Wśród wapieni znajdują się cienkie wkładki skały krzemionkowej – rogowca. Atrakcją wzniesienia są zachowane ślady górnictwa kruszcowego związanego z eksploatacją srebronośnej galeny. Góra Zamkowa była też miejscem wydobycia skały wapiennej.
BAŁTÓW
To urokliwie położone na brzegu rzeki Kamiennej miejsce, jest obiektem wiodącym wśród polskich Parków Jurajskich. W powstałym wśród malowniczych skałek w dolinie rzecznej JuraParku, zgromadzono modele świata organizmów, jakie żyły na przestrzeni dziejów Ziemi. Wykonane z dużą dokładnością modele dinozaurów obrazują różnorodność i rozwój tej grupy zwierząt w kolejnych okresach geologicznych. Park w Bałtowie to miejsce o dużych walorach edukacyjnych. Obiekt objęty został patronatem Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Wzbogacany o coraz to nowe ciekawostki turystyczne, zapewnia zaspokojenie potrzeb, każdej grupie wiekowej. Oprócz atrakcji typowo geologicznych, można tu jeździć konno, popłynąć tratwą, spotkać dzikie zwierzęta w Zwierzyńcu Bałtowskim lub wędrować tajemniczymi wąwozami i jarami.
ZACHEŁMIE
Rezerwat utworzony w dawnym kamieniołomie dolomitów w Zachełmiu to obiekt wyjątkowy na Szlaku Archeo-Geologicznym. Przez lata znany był jedynie ze znajdującego się tam, pomnika przyrody nieożywionej. Ochrona objęto miejsce, gdzie widoczny jest kontakt skał dewońskich i permsko-triasowych z bardzo dobrze zachowaną niezgodnością kątową. Ciekawostką są znajdujące się na południowej ścianie wyrobiska, struktury skalne, powstałe w czasie wysychania wynurzającego się okresowo dna morskiego. Należą one do jednych z najlepiej zachowanych tego typu osadów na świecie. Największą sensacją Zachełmia są tropy tetrapoda, pierwszego kręgowca, który pierwszy opuścił środowisko wodne. Stanowił on ogniwo łączące ryby i zwierzęta czworonożne. Jest to jedyne miejsce występowania tropów tetrapoda na świecie.
fot.A. Sasal GOŁOBORZE
Gołoborze znajdujące się na zboczu Łysej Góry, to najbardziej rozpoznawalne miejsce w Górach Świętokrzyskich. Stanowi wizytówkę całego regionu. Rumowiska skalne zbudowane z twardych, środkowo kambryjskich piaskowców, powstały w okresie zlodowaceń. Surowe warunki klimatyczne spowodowały niszczenie sterczących nad lądolodem wychodni skalnych. Rozdrobnione bloki skalne staczały się ze zbocza tworząc rumowiska. Działo się to podczas ostatniego 1 mln lat. Obecnie panujące warunki klimatyczne, sprzyjają powolnemu zarastaniu gołoborzy. Ciekawostką Łysej Góry są również znajdujące się w partii szczytowej wały pochodzące z VII – X wieku, otaczające miejsca kultu pogańskiego. Warto również zwiedzić mający 1000 letnią tradycję klasztor i muzeum przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego.