Centrum Kulturowo – Archeologiczne w Nowej Słupi to obszar około 4 hektarów położonych nad strumykiem, którego źródła znajdują się u podnóża Łysej Góry. Zlokalizowane tu obiekty mają odzwierciedlenie w badaniach i odkryciach archeologicznych. Są nimi liczne chaty, ziemianki, w jakich zamieszkiwali bądź, w których przebywali ludzie zajmujący się wytopem żelaza w czasach prężnie działającego ośrodka metalurgicznego na naszym terenie. Wszystkie wzniesione budowle powstały techniką, jaka stosowana była przez ówczesnego człowieka 2000 lat temu bez użycia choćby jednego gwoździa.
Obszar Centrum jest połączeniem technik budownictwa stosowanych przez barbarzyńskie plemiona mieszkające na naszym terenie i militarnego budownictwa rzymskiego. Nie ma na terenie naszego kraju osady, którą rekonstrułowanoby z tak ogromną determinacją i konsekwencją, doprowadzając do wiernego odtworzenia wioski nawiązującej do kultury przeworskiej z drugiej zaś strony prezentującej oblicze budownictwa pogranicza prowincji rzymskich tzw. limesu.
Spacer po Centrum rozpoczynamy od barbarzyńskiej części mieszczącej się na terenie starego „Piecowiska”. Strefa ta powstała w oparciu o liczne badania archeologiczne na terenie całego kraju i prezentuje zarówno budownictwo jak i wytwórczość określaną przez archeologów, jako kultura przeworska. Rozmieszczenie odtworzonych w tym miejscu budynków nawiązuje do zabudowy potwierdzonej badaniami, jakie były prowadzone na licznych osadach tejże kultury, związanej z centralną i południową częścią Polski od około III wieku przed naszą erą do IV wieku naszej ery. Wszystkie powstałe w tej strefie struktury są odzwierciedleniem budownictwa z pierwszych wieków naszej ery.
Dostępne stanowiska warsztatowe:
Warsztat kowalski – wykuwanie narzędzi i ozdób, obtapianie łupki żelaznej po rozbiciu pieca dymarskiego
Stanowisko hutnicze (dymarskie) – pełny pokaz starożytnej metalurgii żelaza
Stanowisko garncarskie – tworzenie naczyń glinianych oraz cegieł do pieców dymarskich za pomocą starożytnych metod.
Prezentacje gospodarstwa domowego kultury przeworskiej, w tym pradziejowej kuchni i zielarstwa.
Stanowisko łucznicze oraz stanowisko gier i zabaw antycznychdostępne na specjalne zamówienie.
Wskazówka! Co roku w sierpniu Centrum Kulturowo-Archeologiczne jest tłem wydarzenia Dymarki Świętokrzyskie. Podczas dwudniowej imprezy można zobaczyć mieszkańców osady w warsztacie tkackim, na stanoowisku obróbki skóry i szewstwa antycznego, brązownictwa i złotnictwa oraz obejrzeć pokaz rzymskiego uzbrojenia i życia codziennego Rzymian.
