Stopnica to niewielkie miasto położone na południu woj. świętokrzyskiego, ok. 20 km od Buska-Zdroju, na granicy Niecki Nidziańskiej i Pogórza Szydłowskiego. Miejscowość zachowała stary układ urbanistyczny charakterystyczny dla małych miasteczek.
Fot. Widok na Stopnicę, Archiwum ROTWŚ
Miasto otrzymało prawa miejskie z rąk króla Kazimierza Wielkiego. To z jego inicjatywy powstały tu zamek oraz fara.
Zamek w Stopnicy został ufundowany w 1350 r. Przez stulecia pełnił rolę dworu myśliwskiego lub stacji królewskiej na drodze z Krakowa do Sandomierza. Po zniszczeniu przez Szwedów podczas Potopu, został odbudowany w stylu renesansowym. Później pełnił rolę siedziby starostwa powiatoweg, gimnazjum i siedziby spółdzielni ogrodniczo-pszczelarskiej. W 2004 roku został wykupiony przez Gminę Stopnica, po zniszczeniach jakich dokonała II wojna światowa, odbudowano go na podstawie zdjęć i materiałów archiwalnych. Dziś mieści się w nim Gminny Ośrodek Kultury w Stopnicy.
Fot. Zamek w Stopnicy, Archiwum ROTWŚ
Legendy i pogłoski wspominają, że Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Stopnicy to kościół ekspiacyjny, czyli pokutny króla Kazimierza Wielkiego. Ponoć po zamrodowania wikariusza Baryczki, król postanowił się ukorzyć i wybudować serię kościołów. Jednym z nich miał być ten w Stopnicy.
Fot. Kościół w Stopnicy, Krzysztof Pęczalski
Do czasu zniszczenia obiektu podczas II wojny światowej był on uznawany za wybitny przykład XIV-wiecznego budownictwa sakralnego o unikalnym programie architektocznino-heraldycznym. Te walory w dużym stopniu udało się odtworzyć w wyniku prac rekonstruktoryskich w latach 1948-1956. Świątynia wybudowana z ciosów kamienia, posiada gotycki korpus z dwoma filarami podtrzymującymi sklepienie oraz wielobocznie zamknięte prezbiterium. Przylegają do niej dwie kaplice: wczesnobarokowa i późnogotycka. Wewnątrz świątyni, na na sklepieniu nawy głównej i prezbiterium umieszczono płaskorzeźbione dekoraje z herbami i dekoracją roślinną. W glifach okien od strony południowej zachowały się fragmenty polichromii z 3 ćw. XIV wieku.
Fot. Kościół w Stopncy, Archiwum ROTWŚ
W Smogorzowie, na terenie Gminy Stopnica zachował się zabytkowy, neogotycki pałacyk, położony na terenie parku. Podczas II wojny światowej pełnił rolę siedziby oddziału do zadań specjalnych NSZ oraz szpitala. Jego ostatnimi właścicielami była rodzina Linowskich. Obecnie mieści się tu świetlica wiejska.
Fot. Kompleks rekreacyjno-sportowy w Stopnicy