Trasa wycieczki przebiega przez urokliwe fragmenty Lasów Cisowskich, jeden z większych i ciekawszych przyrodniczo kompleksów leśnych w okolicy Kielc, który ma również bardzo bogaty kontekst historyczny i kulturowy, o czym świadczą miejsca pamięci narodowej. Po drodze mijamy zróżnicowane zbiorowiska leśne oraz pokonujemy niewielkie wzniesienia Pasma Cisowskiego.
Lasy tego obszaru cechują się dużym stopniem naturalności i w dużych fragmentach są zbliżone charakterem do pierwotnej Puszczy Świętokrzyskiej. Dla zachowania tych walorów utworzono tu przed laty rezerwat częściowy ,,Cisów im. prof. Zygmunta Czubińskiego’’, którego granicą prowadzi ślad wycieczki.
Dojazd i początek trasy
Początek i koniec wycieczki zlokalizowany jest w Cisowie na składnicy stanowiącej również parking przy Ścieżce przyrodniczo-historycznej im. Wybranieckich. Jest tu miejsce dla kilku aut osobowych.
Oznakowanie: bardzo dobre
Oznakowanie ścieżki przyrodniczo-historycznej im. Wybranieckich, niebieski szlak pieszy, fragment trasy prowadzący do i przez wieś Cisów bez oznakowania,
Nawierzchnia trasy:
- drogi leśne i asfaltowe
Utrudnienia na trasie:
Okresowo, na krótkich odcinkach trasa podmokła, zwłaszcza po opadach deszczu, zalecane odpowiednie obuwie.
Atrakcje na trasie:
„Ścieżka przyrodniczo-historyczna im. Wybranieckich”– ścieżka składająca się z dwóch pętli- historycznej oraz przyrodniczej, przebiegającej przez teren rezerwatu Cisów. Ścieżka składa się z 36 tablic edukacyjnych, kompleksowo omawiających zagadnienia przyrodnicze związane z regionem i historyczne, związane z historią okolicy i burzliwych wydarzeń, m.in. stacjonowania w tych lasach powstańców styczniowych, działalności oddziału partyzanckiego Wybranieccy, czy funkcjonowania w dwudziestoleciu międzywojennym w okolicy obozu ćwiczebnego stworzonego przez Józefa Piłsudskiego.
Pomnik upamiętniający Powstańców Styczniowych i Oddziału AK Wybranieccy- pomnik wzniesiony w 1983 roku w pobliżu miejsca zwanego przed laty Kulisami. Upamiętnia Powstańców Styczniowych oraz oddział Wybranieccy pod dowództwem płk. Mariana Sołtysiaka Barabasza.
Pomnik upamiętniający powstańców oddziału Rębajły z 1863/4 roku – pomnik wzniesiony w latach trzydziestych XX wieku w miejscu obozowiska Powstańców Styczniowych pod dowództwem płk. Karola Kality Rębajły, w którym bywał również gen. Józef Hauke Bosak. W roku 2023 staraniem Nadleśnictwa Daleszyce odtworzono tu również Krzyż Powstańców, który upamiętniał to miejsce również przed II wojną światową.
Pomnik upamiętniający miejsce stacjonowania oddziału AK „Wybranieccy” na tzw. Kwarcie – obelisk upamiętnia miejsce obozowiska jednego z największych oddziałów partyzanckich w regionie. Tu na przełomie 1943 i 1944 roku stacjonowali partyzanci pod dowództwem Mariana Sołtysiaka Barabasza. Oddział ten jako jedyny w regionie nie rozformował się na zimę i spędził ten czas w leśnym obozowisku. W szczytowym okresie stacjonowało tu blisko 300 żołnierzy.
Włochy (429 m n.p.m.)– najwyższy szczyt Pasma Cisowskiego, należy do Korony Gór Świętokrzyskich, w najwyższym punkcie oddalonym o ok 200 metrów od niebieskiego szlaku pieszego oraz trasy wycieczki, znajduje się tablica informacyjna oraz kod QR do potwierdzania zdobycia szczytu.
Kościół św. Wojciecha w Cisowie oraz cisy drzewa pomnikowe– urokliwy XVIII-wieczny kościółek górujący nad malowniczą wsią z zabytkowym wystrojem i ołtarzem. Świątynia uznawana jest za garnizonową dla środowisk Armii Krajowej, co roku spotykają się w nim środowiska kombatanckie na specjalnej mszy w intencji Wybranieckich i innych oddziałów partyzanckich. Wokół kościoła znajdują się stare lipy i cisy o statusie pomników przyrody.
Pomnik przyrody cis Chryzostom – Największy i najlepiej wyeksponowany pomnikowy cis znajduje się we wsi, przy trasie wędrówki. Od kilku lat nosi on imię Chryzostom, na pamiątkę mieszkającego we wsi ok. roku 1700 poety Jana Chryzostoma Paska.
Źródło: Czas w las - przewodnik wydany nakładem Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego
