fot.Grzegorz SzczęsnyPopauliński zespół klasztorny – kościół i klasztor z XV w. Paulinów sprowadził do Pińczowa biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki w połowie XV wieku.
Uposażył w dziesięciny, grunty i wieś Podłęże. Zakonnicy prowadzili szkołę, parafię miejską oraz działalność gospodarczą w postaci winnic i sadów owocowych. W 1550 roku Mikołaj Oleśnicki wygnał zakonników z miasta a kościół przekształcił w zbór kalwiński. Usunięto ze świątyni wyposażenie zostawiając jedynie ambonę. W 1551 roku w murach klasztoru działało słynne już na całą Polskę gimnazjum protestanckie. Po rekatolizacji miasta powrócili doń, z inicjatywy biskupa krakowskiego Piotra Myszkowskiego i zajęli się dawnymi obowiązkami wobec parafii i szkoły, a po długotrwałych procesach z dziedzicami i mieszczanami uzyskali odszkodowania oraz odzyskali większość utraconych niegdyś majątków. Paulini mieszkali w Pińczowie do 1784 r., czyli do czasu kiedy ordynat Franciszek Wielkopolski wyrzucił ich z zajmowanych budynków. Paulini wrócili dopiero w 1800 roku i pozostawali w mieście do kasaty klasztoru w 1819 r. Opuszczone majątki przejęły władze Królestwa Polskiego, m.in. Bogusław Linde wywiózł do biblioteki uniwersyteckiej w Warszawie część klasztornego księgozbioru. Obecnie w budynkach poklasztornych mają swoją siedzibę: Pińczowskie Samorządowe Centrum Kultury, kino Belweder oraz Muzeum Regionalne w którym znajdują się ekspozycje dotyczące historii i kultury Ponidzia.
Obecna bryła kościoła św. Jana Ewangelisty pochodzi z 1 połowy XVII w. Wtedy to całe założenie klasztorne przebudowano w duchu manieryzmu. Po pierwotnym gotyckim kościele fundacji Oleśnickich pozostała kruchta zachodnia z gotyckim sklepieniem krzyżowo-żebrowym spiętym zwornikiem z płaskorzeźbionym herbem fundatorów- Dębno. W kruchcie tej warto zwrócić uwagę na późnorenesansowy nagrobek Anny z Łaszczów Jakubczykowej mieszczanki pińczowskiej oraz jej dwóch synów, a także na marmurowe epitafiumBazylego Kowalskiego- paulina, rektora szkół pińczowskich.
Świątynia ta jest trójnawowa o układzie bazylikowym, której front wieńczy szczyt o dwóch kondygnacjach, ozdobiony figurami świętych: Jana Ewangelisty i Pawła Pustelnika. Nad wejściem widać okazały kartusz herbowy Myszkowskich i Gonzagów mantuańskich. Do prezbiterium przylega spora przybudówka mieszcząca zakrystię, dawną bibliotekę oraz oratorium zakonne połączone z budynkiem klasztornym malowniczą przewiązką. W latach 20-tych XVIII wieku do bryły kościoła dobudowano kwadratową kaplicę Aniołów nakrytą kopułą z latarnią. Umieszczony w niej późnobarokowy ołtarz zawiera obraz Archanioła Rafała z młodym Tobiaszem.
Dekoracja stiukowa sklepień naw i prezbiterium jest wyjątkowa a wyposażenie zachowano w miarę jednolitym późnobarokowym stylu. Składa się na nie ołtarz główny, dziewięć ołtarzy bocznych, ambona, konfesjonały i ławki. Majestatyczne stalle popaulińskie z połowy XVII wieku ozdobione są rzeźbami Chrystusa, Maryi, apostołów i świętych a w zapleckach umieszczono obrazy ze scenami z życia świętych pustelników.
Klasztor wzniesiono w 1 połowie XVII wieku na planie prostokąta jako masywną piętrową budowlę. Posiada on rozległy dziedziniec i wirydarz. Ta manierystyczna budowla posiada bogatą dekorację stiukową zaczynając od kartusza z herbem Dębno, kończąc na fryzie sgraffitowym wypełnionym ornamentyką roślinną oraz postaciami aniołów obiegającym od zewnątrz budynek klasztoru. Wewnątrz na uwagę zasługuje zegar słoneczny z 1723 roku.
Informacje praktyczne:
Popauliński zespół klasztorny w Pińczowie
ul. Piłsudzkiego 2
28-400 Pińczów
tel. +48 41 357 24 72
Centrum Informacji Turystycznej w Pińczowie
ul. Piłsudskiego 2a
28-400 Pińczów
tel. +48 41 357 54 04
www.muzeumitpinczow.eu
e-mail: cit@pinczow.com.pl
Informacji udziela również Regionalne Centrum Informacji Turystycznej w Kielcach
ul. Sienkiewicza 29
25-007 Kielce
tel. 41 348 00 60
e-mail: informacja@swietokrzyskie.travel
