Chęciny - zamek, kamieniołomy, ciekawe muzea i... UNESCO

Opis

Położone przy trasie E77 Chęciny przyciągają wzrok przejeżdżających wznoszącymi się nad miastem majestatycznymi ruinami zamku, na którym po zmroku przechadza się Biała Dama. Sama gmina Chęciny zaskoczy cię ukrytymi w lasach rezerwatami na obszarze Geoparku Świętokrzyskiego oraz miejscami o niebanalnej historii.

Zamek na straży Chęcin

HISTORIA W CIENIU WAROWNI

Obecne położenie miasta związane jest z zamkiem wzniesionym na przełomie XIII i XIV w., który ze względu na swoje walory obronne i lokalizację na przecięciu ważnych szlaków handlowych szybko zyskiwał na znaczeniu. Już w 1318 r. zdeponowano w nim skarby katedry gnieźnieńskiej. Przed 1325 r. służebnym osadom położonym w pobliżu Zamkowej Góry nadano prawa miejskie i nazwę pobliskiej wsi – Chęciny. Odbywały się tu zjazdy rycerskie z udziałem króla. W 1363 r. Kazimierz Wielki ustanowił w nim starostwo grodowe i przyznał miastu wieś Polichno, dokończył zapoczątkowaną przez Łokietka budowę kościoła parafialnego, a w 1368 r. ufundował klasztor franciszkanów.

Zamek w XIV w. uchodził za najpotężniejszą polską warownię. Zarządzany był przez starostę i broniony przez 150 żołnierzy. Kazimierz Wielki przeznaczył go na siedzibę wdów królewskich. Tu rezydowały jego druga żona Adelajda i siostra Elżbieta. Od końca XIV w. był więzieniem, m.in. więziono w nim brata Władysława Jagiełły, Andrzeja Wingolda, za bunt przeciwko niemu. Więziono tu także Krzyżaków po grunwaldzkim zwycięstwie (nawet mistrza krzyżackiego, Michała Küchmeistera von Sternberga). W XVI w. królowa Bona złożyła w zamku swe „neapolitańskie sumy” (30 tys. dukatów), nim wywiozła je do Włoch.

Największy rozkwit Chęciny przeżywały od XV w. jako siedziba władz powiatowych i znany w kraju ośrodek górnictwa rud miedzi i ołowiu. W chwili największego rozkwitu za czasów żupnika Jana Plaza z Mstyczowa w okolicy Chęcin były 33 kopalnie. Od XVI w. zaczęło się rozwijać również górnictwo skalne. Miejscowe „marmury” posłużyły do dekoracji pałaców w Kielcach, w Krakowie – Wawelu, zamku warszawskiego, licznych kościołów i miejskich placów.

W drugiej połowie XVI w. Chęciny należały do miast średniej wielkości. Miały swój szpital, łaźnię, doroczny jarmark, 9 organizacji cechowych rzemieślników i blisko 2 tys. mieszkańców. Wielkość miasta i jego walory rzemieślnicze ściągały licznych przybyszów. Chętnie osiedlali się tu cudzoziemcy.

Rozwój miasta przerwały w XVII w. wojny szwedzkie. Próby przywrócenia jego świetności podejmowane przez Stanisława Augusta Poniatowskiego i Stanisława Staszica nie powiodły się. Jednak od połowy XIX w. powoli odzyskują swoje znaczenie jako ośrodek handlowy.

HISTORYCZNE CHĘCINY DZISIAJ

Plac 2 Czerwca (Duży Rynek) – wraz z siatką wąskich średniowiecznych uliczek tworzy zabytkowy układ urbanistyczno - krajoznawczy. Czworokątny plac obudowany jest dwukondygnacyjnymi domami, które posiadają bramy i sienie przejazdowe do budynków gospodarczych w głębi podwórza. Najokazalszy budynek to ratusz, obecna siedziba Urzędu Miasta i Gminy, zbudowany w 1837 r. W zachodniej stronie rynku zwraca uwagę klasycystyczny budynek z kamienia z szyldem nad bramą.

Zamek – powstał na przełomie XIII i XIV w. na wzniesieniu (360 m n.p.m.) jako warownia typu wyżynnego. W najstarszej części między dwoma cylindrycznymi wieżami znajdował się dziedziniec z budynkiem mieszkalnym. Do wieży wschodniej przylegała kaplica z położonym nad nią skarbcem. W 1576 r. dziedziniec obudowano krużgankami, wieżę nadbudowano cegłą, a zamek przedłużono o obszerny dziedziniec z prostokątną wieżą. 

Kliknij i dowiedz się więcej o zamku w Chęcinach

Kościół i klasztor pofranciszkański– ufundowany przez Kazimierza Wielkiego w 1368 r. W czasie reformacji mieścił się w nim zbór kalwiński. Całość zabudowy utrzymana jest w stylu gotyckim mimo licznych przeróbek.

Kliknij i dowiedz się więcej o kościele franciszkanów

Klasztor klarysek– pierwszy kościół pw. św. Marii Magdaleny ufundował burmistrz Chęcin w połowie XVI w. Do kościoła dobudowano klasztor sióstr bernardynek. W początku XVII w. Kacper Fodyga wybudował w jego pobliżu piętrowy dom, który przekazał w testamencie sprowadzonym z Gniezna w 1643 r. klaryskom. Ostateczny wygląd klasztornym budynkom nadaje starosta Bidziński (jego córka była ksienią – przełożoną w klasztorze). 

Kliknij i dowiedz się więcej o klasztorze bernardynek

Fot. Leszek Durrlik 

Niemczówka – renesansowa kamienica zbudowana w 1570 r. Należała ona do Walentego i Anny z Niemczów-Wrześniów, o czym informuje kamienny kartusz herbowy na obramowaniu wejścia do jednego z pomieszczeń. Dziś w Niemczówce działa Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej.

Kliknij i dowiedz się więcej o Niemczówce

Dawna synagoga 

Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej powstało w budynku dawnej synagogi jako wynik wieloletnich starań Gminy i Miasta Chęciny zmierzających do odrestaurowania XVII-wiecznej synagogi, świadectwa bogatej, czterowiekowej kultury i tradycji Żydów zamieszkujących Ziemię Chęcińską.

Kliknij i dowiedz się więcej na temat synagogi

CHĘCINY NA OBSZARZE GEOPARKU ŚWIĘTOKRZYSKIEGO

Chęciny to najbardziej zasobna w skarby ziemi gmina na terenie Geoparku Świętokrzyskiego, który został wpisany na światową listę geoparków UNESCO. Urocze kamieniołomy, poszarpane przez górników góry z widokami na 1000 lajków  czy też jaskinie, które stworzyła sama natura. Chęciny i okolice skrywają wiele geologicznych tajemnic. 

Jaskinia Raj

Miedzianka - góra na panoramę

Izba Górnictwa Kruszcowego w Miedziance

Zelejowa - góra kamiennych róż

Stokówka - na wspinaczkę

Zygmuntówka - historyczny kamieniołom

Jaskinia Piekło

Co jeszcze zobaczyć w gminie Chęciny?

Park Etnograficzny w Tokarni

Centrum Nauki Leonardo da Vinci

Ars Old Car - muzeum citroena