Ziemia Ostrowiecka - kraina krzemienia i porcelany

Opis

Powiat ostrowiecki usytuowany jest w malowniczej dolinie rzeki Kamiennej. Jego północną granicę stanowi Przedgórze Iłżeckie, natomiast południową – Wyżyna Sandomierska. Tereny powiatu obfitują w wiele zabytków architektury, reprezentujących niemal wszystkie style, od romańskiego po klasycystyczny. Odnajdziemy tu także obiekty związane z budownictwem przemysłowym i starożytnym, staniemy oko w oko z dinozaurami i poznamy tajniki produkcji porcelany.

Fot. Porcelana Ćmielów, Archiwum ROTWŚ

Obiektem niezwykłym i unikatowym, wpisanym w 2019 roku na światową listę dziedzictwa UNESCO, są neolityczne kopalnie krzemienia pasiastego w Krzemionkach. Na terenie rezerwatu archeologicznego znajduje się dobrze zachowany krajobraz nakopalniany oraz znakomicie zrekonstruowane podziemiakopalnie sprzed 4–5 tysięcy lat. Udostępniona do zwiedzania, blisko 500-metrowa podziemna trasa turystyczna, przybliża techniki wydobywania krzemienia pasiastego, zwanego również kamieniem optymizmu.

Fot. Neolityczne Kopalnie Krzemienia, Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim

Fot. Neolityczne Kopalnie Krzemienia, Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim

W oddalonym o kilka kilometrów Bałtowie na początku XXI w. odnalezione zostały tropy dinozaurów. Odkrycie to stało się przyczynkiem do powstania Juraparku i wielu innych atrakcji, m.in. „Zwierzyńca Bałtowskiego”, prehistorycznego oceanarium, „Szwajcarii Bałtowskiej” czy Parku Miniatur, które wchodzą w skład ogromnego Bałtowskiego Kompleksu Turystycznego.

Fot. Bałtowski Kompleks Turystyczny, Archiwum ROTWŚ

Fot. Bałtowski Kompleks Turystyczny, Archiwum ROTWŚ

Fot. Bałtowski Kompleks Turystyczny, Archiwum ROTWŚ

Powiat ostrowiecki sławę zawdzięcza również porcelanie ćmielowskiej. W Ćmielowie już od średniowiecza garncarze wykorzystywali znajdujące się tam bogate złoża glinki ceramicznej. To właśnie tu w 1804 roku Jacek Małachowski założył pierwszą fabrykę fajansu. Obecnie w Ćmielowie funkcjonują Zakłady Porcelany „Ćmielów” oraz Fabryka Porcelany „AS”, znane w świecie z wysokogatunkowej porcelany i galanterii figuralnej. O etapach tworzenia porcelanowych filiżanek czy figurek można dowiedzieć się w interaktywnym Żywym Muzeum Porcelany, a na Porcelanowym Rynku odpocząć w towarzystwie małej infrastruktury stylizowanej na przedwojenny serwis Empire.

Fot. Żywe Muzeum Porcelany, Archiwum ROTWŚ

Fot. Żywe Muzeum Porcelany, Archiwum ROTWŚ

Fot. Żywe Muzeum Porcelany, Archiwum ROTWŚ

Fot. Porcelanowy Rynek w  Ćmielowie, Archiwum ROTWŚ

Zabytkowe artystyczne wyroby porcelanowe podziwiać można również w Muzeum Historyczno-Archeologicznym w Ostrowcu Świętokrzyskim, którego siedziba znajduje się w dawnym pałacu Wielopolskich z końca XIX w. Prócz ceramiki, stanowiącej jedną z największych w Polsce muzealnych kolekcji wyrobów ćmielowskich, w muzeum warto obejrzeć wystawę poświęconą dziejom Ostrowca Świętokrzyskiego od końca XVI w. do 1939 roku. Na szczególną uwagę zasługują plany Ostrowca, Denkowa, Zakładów Ostrowieckich i Cukrowni Częstocice, mapy wojskowe z czasów I i II wojny światowej czy też mapy Rzeczypospolitej (m.in. z 1562 roku) oraz Królestwa Polskiego z drugiej połowy XIX wieku. Spora część wystawy dotyczy także ostrowieckiego hutnictwa.

Fot. Ostrowiec, Archiwum ROTWŚ

Na terenie powiatu odnaleźć można wiele pozostałości zabytkowych założeń przemysłowych Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego. Należą do nich m.in. ruiny hal walcowni drobnej w Nietulisku Dużym, budowanej w latach 1834–1845. Zachowały się mury budynków produkcyjnych z arkadowymi sklepieniami, urządzenia wodne z przepustami oraz most. Walcownia wchodziła w skład tzw. kombinatu metalurgicznego rzeki Kamiennej i była końcowym ogniwem jego produkcji. Zakład oficjalnie zamknięty został w 1905 r.

Fot. Ruiny walcown w Nietulisku Dużym, Archiwum ROTWŚ

Hutnicze tradycje Ziemi Ostrowieckiej przybliża Centrum Tradycji Hutnictwa w Ostrowcu Świętokrzyskim. Wystawa wyposażona w tradcyjne makiety i modele, wzbogacona stołami multimedialnymi, panelami dotykowymi, projektorami i grami edukacyjnymi opowiada historię wydobycia i przetwórstwa żelaza na przestrzeni ostatnich 2000 lat.

Fot. Centrum Tradycji Hutnictwa w Ostrowcu Świętokrzyskim, CTH

Z ziemią Ziemią ostrowiecką Ostrowiecką związana jest także postać Witolda Gombrowicza, wybitnego polskiego powieściopisarza, nowelisty i dramaturga z XX wieku. W Dołach Biskupich znajduje się dawna fabryka tektury „Witulin”, która nazwana została tak przez rodziców artysty od zdrobnienia jego imienia.