Śladami Zabytków Techniki Doliny Kamiennej

Opis

Przejazd tą trasą umożliwi zapoznanie się z najważniejszymi zabytkami techniki Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego. Jedyną trudnością trasy jest jej dystans i, aby dokładnie zwiedzić wszystkie zabytkowe obiekty, należy podzielić ją na dwa lub trzy dni.

Przebieg: Skarżysko Kamienna – Michałów – Marcinków (11 km) Wąchock (15 km) – Rataje (18,5 km) – Starachowice(24 km)  – Starachowice-Michałów (31,5 km) – Brody (42 km) – Kałków-Godów (45 km) – Nietulisko (63 km) – Kunów (66,5 km)  – Chmielów (71 km) – Ostrowiec Świętokrzyski (81,5 km)
Długość: 81,5 km
Oznakowanie: niebieski z symbolem roweru
Stopień trudności: trasa łatwa

Warto zobaczyć:

fot.A. Drzewiecka

Skarżysko-Kamienna – miasto powstało w latach 20-tych XX w. z połączenia miejscowości o tradycjach przemysłowych (Rejowa, Bzina, Kamienna). Koniecznie trzeba tu zobaczyć Muzeum im. Orła Białego znajdujące się w dawnym budynku zarządu huty „Rejów”, które istnieje już od blisko 40 lat. Znajdują się w nim wszelkiego rodzaju dokumenty i materiały muzealne związane z miastem oraz regionem. Jednakże największa cześć ekspozycji to zgromadzone i wciąż uzupełniane zbiory obiektów związanych z Wojskiem Polskim i jego historią. Muzeum posiada jedną z największych w kraju kolekcji ciężkiego sprzętu bojowego, zarówno z okresu II wojny światowej, jak i powojennego wyposażenia wojskowego. W sąsiedztwie znajdują się ruiny – pozostałość wielkiego pieca hutniczego z 1770 r. Do czasów obecnych zachowały się fundamenty, mur oporowy oraz kanał przepustowy. Miłośnicy obiektów sakralnych powinni odwiedzić Sanktuarium Matki Bożej Ostrobramskiej. Wybudowana w latach 1986-1993 świątynia stanowi jedyną w Polsce wierną kopię wileńskiej Ostrej Bramy.

Michałów – warto zatrzymać się tu, by zobaczyć zagrodę młynarską. „Piaska” – młyn wodny, wzniesiony został w początkach XX wieku. Obecnie budynek wykorzystany jest na potrzeby gospodarstwa agroturystycznego.

Wąchock - miejscowość niedaleko Starachowic słynie nie tylko z dowcipów o sołtysie, ale przede wszystkim z opactwa cystersów sprowadzonych tu w 1179 r. z burgundzkiego opactwa Morimond.

fot.G. Szczęsny

W latach 1218-1239 włoski warsztat cysterski br. Simona wzniósł tu kamienne opactwo wzorowane na architekturze toskańskiej. Do dziś przetrwał pierwotny, romański układ zespołu klasztornego z zachowanym kapitularzem, fraternią i karcerem. W latach późniejszych zespół klasztorny wielokrotnie przebudowywano. Przybywający tu miłośnicy architektury sakralnej podziwiać mogą późnoromański kościół klasztorny zbudowany na planie krzyża łacińskiego z dwubarwnych ciosów kamiennych. W krużgankach znajduje się krypta grobowa mjra Jana Piwnika „Ponurego” – legendarnego dowódcy Świętokrzyskich Zgrupowań AK, a w budynku klasztornym obok furty mieści się Muzeum oo. Cystersów, powstałe w oparciu o unikalną kolekcje pamiątek z okresu powstań narodowych, zgromadzonych przez ks. Ppłk Walentego Ślusarczyka. Zespół Opactwa Cystersów w Wąchocku jest jednym z najważniejszych obiektów europejskich szlaków kulturowych – Szlaku Cysterskiego i Romańskiego. W Wąchocku warto także odwiedzić pomnik sołtysa oraz XIX – wieczny pałac Schoenberga.

Starachowice – warto odwiedzić Muzeum Przyrody i Techniki, Ekomuzeum im. Jana Pazdura, placówkę wyjątkową pod względem różnorodności swoich zbiorów. Jej najcenniejszym elementem jest Zespół Wielkopiecowy z pierwszej połowy XIX w. i początków XX w. Jest to jednocześnie najlepiej zachowany kompleks zakładów hutnictwa żelaza w Europie.

fot.Ł. Zarzycki

W muzeum zobaczyć można osadę starożytnego hutnictwa żelaza z piecowiskiem dymarskim, zabytkowe auta produkowane niegdyś przez Zakłady Starachowickie oraz skamieniałe tropy dinozaurów. Na terenie zachowanego kompleksu zakładów hutnictwa organizowane są od kilku lat różnego rodzaju imprezy, z których największym powodzeniem cieszą się „Żelazne Korzenie” oraz „Jarmark u Starzecha”. Kolejnym obiektem wartym obejrzenia jest kościół p.w. Św. Trójcy z 1681 roku, gdzie wewnątrz podziwiać można barokowy ołtarz ze Świętego Krzyża. Kościół był wielokrotnie przebudowywany, a jego obecny wygląd pochodzi z lat 80. XX wieku.

Starachowice Michałów – zachowały się tutaj pozostałości XIX-wiecznej walcowni i pudlingarni z zachowanym układem wodnym: zapora (przez którą przebiega droga lokalna), przyczółki i kanały.

Kałków-Godów – znajduje się tu Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej Królowej Polski, Matki Ziemi Świętokrzyskiej, wzniesione w latach osiemdziesiątych XX wieku.

fot.A. Kowalska

W zespole obiektów, na powierzchni ponad 9 ha, znajduje się dwupoziomowy kościół ze słynącym łaskami obrazem Matki Boskiej Bolesnej (wierna kopia Matki Bożej Licheńskiej), kamienne stacje drogi krzyżowej oraz 33-metrowa Golgota, czyli budowla z kaplicami różańcowymi i oratoriami, która przedstawia śmierć Jezusa Chrystusa oraz martyrologię Narodu Polskiego. Dom Pielgrzyma im. Jana Pawła II oraz Panorama Świętokrzyska przedstawiająca ruchomą historię Ziemi Świętokrzyskiej to tylko niektóre atrakcje czekające na odwiedzających to miejsce mocy.

Nietulisko Duże – ruiny walcowni profili drobnych i blach w Nietulisku Dużym to pozostałości zakładu stanowiącego ostatnie ogniwo tzw. „ciągłego zakładu fabryk żelaznych” nad Kamienną. Zbudowana w latach 1834-46 fabryka była starannie rozplanowanym założeniem urbanistycznym z osiedlem przemysłowym i układem wodnym. Składała się z: walcowni, 2 suszarni, magazynu, szopy, stajni, budynku administracyjnego, wagi oraz 36 domów dla robotników i kadry kierowniczej. Obecnie walcowania żelaza jest cennym zabytkiem techniki, którego największą wartość stanowi kompletnie zachowany historyczny układ wodny.

Kunów – jedna z najstarszych osad nad Kamienną, której teren eksploatowali starożytni hutnicy. Piece  dymarskie były tu tak charakterystyczne, że współcześni badacze nazywają ten typ „kotlinkami kunowskimi”. W Kunowie warto zobaczyć kościół zbudowany w latach 1625–42. Przebudowy z lat 1850 i 1898 mocno zatarły jego pierwotny, późnorenesansowy charakter. W kościele godne obejrzenia są kamienne XIX-wieczne ołtarze, autorstwa tutejszych mistrzów kamieniarskich. W ołtarzu głównym znajduje się kopia Ukrzyżowania Rafaela, ufundowana przez ks. Szymona Kocha, w znacznej mierze przemalowana w latach późniejszych. Obok kościoła stoi dzwonnica z 1896 r., zaprojektowana przez Wojciecha Gersona, znanego głównie z dzieł malarskich.

Ostrowiec Świętokrzyski – zainteresowani zabytkami techniki powinni odwiedzić Muzeum Historyczno-Archeologiczne, gdzie oprócz interesujących wystaw czasowych, zobaczyć można makietę nieistniejących już Zakładów Ostrowieckich oraz zabytkowe już wyroby Fabryki Porcelany AS Ćmielów. Oprócz tego warto odwiedzić kościół pw. Św. Michała Archanioła z 1614 roku oraz kościół św. Mikołaja w stylu późnobarokowym.

Więcej informacji na www.rowery.sejmik.kielce.pl