Transwojewódzki Szlak Rowerowy

Opis

Szlak to propozycja dla lubiących zwiedzać zabytkowe miasta, zamki i kościoły, a także ceniących  piękno unikatowej świętokrzyskiej przyrody. 

Długość całego szlaku: 296,6 km

I część:
Sandomierz - Zawisełcze - Ostrołęka - Bogoria - Skotniki - Koprzywnica - Beszyce - Sulisławice - Szymanowice - Klimontów - Konary - Ujazd
Kolor szlaku: zielony "Doliną Koprzywianki"

Warto zobaczyć:

 

Sandomierz – zlokalizowane na siedmiu wzgórzach średniowieczne miasto Sandomierz należy do najpiękniejszych i najstarszych w Polsce. Zachowało się tu ponad 120 zabytków architektury z różnych epok. Trasa zaczyna się pod bramą opatowską, jedyną zachowaną bramą z czterech, które powstały w II poł XIV w., kiedy to Kazimierz Wielki otoczył miasto murem obronnym. Ceklana baszta jest kwadratowa, zwieńczona renesansowa attyką. Na górze znajduje się taras widokowy, z którego rozpościera się piękny widok na Stare Miasto. Przy Rynku znajduje się Kamienica Olesnickich (Rynek 10), gdzie swój początek ma Podziemna Trasa Turystyczna o długości 400 m. Prowadzi ona pod 8 kamienicami i łączy piwnice leżące na głębokości nawet 12m. Trasa kończy się pod ratuszem, który powstał w XIV w. jako budowla gotycka, ale w kolejnych wiekach uległ rozbudowie, która uczyniła z niego przykład architektury renesansowej. Z XVI wieku pochodzi jedna z najpiękniejszych attyk w Polsce. W XVII w. do elewacji dobudowano wieżę. Obecnie znajdują się tu ekspozycje Muzeum Okręgowego. Kolejnymi zabytkami na trasie są: wzniesiony w XVII w. budynek Collegium Gostomianum oraz ufundowany w 1476 r. Dom Długosza. W tym ostatnim mieści się Muzeum Diecezjalne z bardzo cennymi zbiorami archeologicznymi, numizmatycznymi, rzemiosła artystycznego, malarstwa, broni, tkanin, mebli i szat liturgicznych. Dalej, przy ulicy Długosza znajduje się Bazylika Katedralna pw. Narodzenia NMP. Wzniesiona z fundacji Kazimierza Wielkiego ok. 1300 r., przebudowywana w XVII i XIX w. Sandomierska świątynia powstała na planie trójnawowej bazyliki, z szeroką nawą główną oraz dwiema węższymi bocznymi. W bazylice zachwyca monumentalne gotyckie sklepienie krzyżowo - żebrowe ze zwornikami, na których znajdują się plany ziem dawnego królestwa polskiego. W prezbiterium podziwiać można polichromie bizantyjskie pochodzące z XV w. i obrazujące sceny z życia Chrystusa i Maryi – to jedne z czterech tego typu polichromii zachowanych w Polsce. Uwagę zwraca również wspaniale zdobiony barokowy chór, na którym znajdują się XVII – wieczne organy. Dalej, jadąc ulicą Zamkową trafia się na dziedziniec zamkowy.

 

Zamek, podobnie jak mury obronne wzniesione zostały za rządów Kazmieirza Wielkiego, a powstał na miejscu istniejącego tu w X w. grodu. Przebudowa w XVI w. nadała mu renesansowy charakter. Ogromnym zniszczeniom uległ w czasie potopu szwedzkiego, kiedy to został wysadzony w powietrze. Zachowało się jedynie zachodnie skrzydło zamku. Od I. połowy XIX w., aż di lat 50-tych XX w. znajdowało się w nim więzienie, obecnie jest siedzibą Muzeum Okręgowego. Z zamku ulica Staromiejską można dojechać do kościoła p.w. św. Jakuba. Jest to jedyna zachowana budowla z pierwotnej zabudowy miasta, datowana na lata 1226-1250. Warto zwrócić uwagę na zachowane romańskie zdobnictwo ścian zewnętrznych, a przede wszystkim na charakterystyczny ceglany portal od strony północnej. Po wyjściu ze świątyni należy skierować się w górę, gdzie obok kościoła św. Pawła znajduje się Wąwóz Królowej Jadwigi. Ten malowniczy pomnik przyrody powstał dzięki lessowemu podłożu, w którym, na odcinku 400 metrów powstały niemal pionowe ściany, dochodzące do 10m wysokości.

Skotniki – XIV- wieczny kościół fundacji Jarosława Bogorii ze Skotnik, który przetrwał do dziś w prawie niezmienionej postaci. Warto zwrócić uwagę na gwieździste sklepienie nawy, które wspierane jest na centralnym filarze. Wyposażenie głównie rokokowe, ale zachowały się cenne malowidła na ścianie tęczowej. Nieopodal znajduje się zespół parkowo-dworski (obecnie znajduje się w rękach prywatnych).

 

Koprzywnica – położona w dolinie rzeki Koprzywianki miejscowość znana jest przede wszystkim dzięki rezydującym tu kiedyś cystersom. Już z daleka widać charakterystyczną barokową wieżę kościoła górującą nad okolicą. Klasztor ufundowany został w 1185 r. przez Mikołaja Bogorię z pobliskich Skotnik z przeznaczeniem dla sprowadzonych z Burgundii na te tereny w XII w. Cystersów. Kres ich działalności położyła kasata klasztoru w 1819 r. Ważnym wydarzeniem był powrót utraconych relikwii patrona świątyni św. Floriana. W 1995r. miało miejsce uroczyste sprowadzenie relikwii z kościoła św. Floriana na krakowskim Kleparzu. Do czasów współczesnych zachowały się kościół pw. NMP i św. Floriana oraz wschodnie skrzydło klasztoru. Kościół powstał w latach 1207 – 1218, a przebudowywany był  dwukrotnie – w XVII i XVIII w. Ma on formę trójnawowej bazyliki z nawa poprzeczną. Uwagę zwraca sklepienie krzyżowo-żebrowe  oraz półkolumny ornamentowane motywami roślinnymi i geometrycznymi. Cennym zabytkiem kościoła jest ołtarz główny z XVII w. ufundowany przez Zbigniewa Oleśnickiego, w którym znajduje się obraz z 1646 r. ukazujący wniebowzięcie NMP, pędzla Bartłomieja Strobla. W zachowanym, wschodnim skrzydle klasztoru, zachował się kapitularz – obszerna sala, której krzyżowo-żebrowe sklepienie wspiera się na dwóch kolumnach. Obok znajduje się przypominający dworek szlachecki Dom Opata.

Sulisławice – warto odwiedzić tutaj dwie świątynie. W dziewiętnastowiecznym, neogotyckim kościele o charakterystycznym, błękitnym wystroju wnętrza znajduje się słynący łaskami obraz Matki Bożej podtrzymującej Chrystusa.

 

Wizerunek malowany w XV w. trafił do Sulisławic w XVI stuleciu. Obok znajduje się świątynia wzniesiona przez budowniczych zespołu klasztornego w Koprzywnicy. W dawnej zakrystii utworzono Izbę Pamięci poświęconą oddziałowi partyzanckiemu „Jędrusiów”, a na pobliskim cmentarzu, gdzie pochowano Władysława Jasińskiego „Jedrusia”, odnaleźć też możemy kwaterę poległych partyzantów.

Klimontów – miejscowość została założona ok. roku 1240 przez Kasztelana Krakowskiego Klemensa, natomiast pisemne dokumenty potwierdzające istnienie miejscowości pochodzą z 1404 r., kiedy to jej właścicielami była rodzina Syrokomli. W tym czasie wieś nazywano: Ramoltowice, Ramołtowice, Rajmuntowice oraz Ramuntowice. W XV wieku obecny Klimontów przechodzi w ręce Ossolińskich, a pierwszym właścicielem z rodu Ossolińskich został Jan, kasztelan radomski, blisko związany z królem Władysławem Jagiełłą. Jednak założycielem miasta był Jan Zbigniew Ossoliński, wojewoda sandomierski, dzięki któremu w 1604 r. mocą przywileju królewskiego Klimontów uzyskał prawa miejskie. Miasto usytuowane zostało na terenach dawnej miejscowości Ramuntowice. W I poł. XVII w. Zbigniew Ossoliński sprowadził do miasta zakon dominikanów. Budowe klasztoru rozpoczęto w roku 1620.

fot.K. Sajecki

Kościół pw. św. Jacka to budowla późnorenesansowa, w której pojawiły się również elementy gotyku. Do ścian kościoła przylegają zabudowania klasztorne. Po śmierci fundatora klasztoru w 1623 r., jego ciało zostało pochowane w kruchcie kaplicy miejskiego kościoła. Nie ukończono budowy konwentu dla dominikanów za życia Zbigniewa Ossolińskiego, dokonał tego Jerzy, który wybudował jednocześnie kolegiatę p.w. św. Józefa, zaprojektowaną przez Wawrzyńca Senesa. Jest to jedna z najoryginalniejszych XVII-wiecznych budowli sakralnych w  Polsce. Powstała na planie elipsy i wzorowana jest na wczesnobarokowej architekturze rzymskiej. Również Jerzy Ossoliński nie doczekał końca budowy. Mając 55 lat zmarł w Warszawie w roku 1650,a pochowano go w podziemiach jego kościoła.

Górki Klimontowskie – zespół pałacowo-parkowy, nieudostępniony zwiedzającym.

Konary – pomnik upamiętniający walki legionów Piłsudskiego w maju 1915 roku.

Ujazd - miejsce, w którym znajdują się ruiny monumentalnego zamku-pałacu, budowanego w latach 1627–44 przez Wawrzyńca Senesa na polecenie wojewody sandomierskiego Krzysztofa Ossolińskiego. Ten bajecznie bogaty magnat postanowił ufundować siedzibę, która przyćmiłaby swym przepychem wszystkie inne.

fot.G. Szczęsny

Obiekt w nowym typie palazzo in fortezza spełniał wymogi obronności i elegancji. Niezwykły pałac otoczony był murami z czterema bastionami, dającymi nowe możliwości obrony poprzez ustawienie dział poza linią murów. Sam pałac budowany był jako swoisty kalendarz. Miał ponoć tyle baszt ile kwartałów, sal dużych – ile miesięcy, pokoi – ile tygodni i okien – ile dni w roku. Strop w sali jadalnej był podobno szklany, a biesiadnicy podczas posiłków mieli okazję oglądać nad sobą pływające egzotyczne ryby. W stajniach umieszczonych w lewej części dziedzińca ok. 2/3 niżej jego poziomu, konie jedzące z marmurowych żłobów mogły przeglądać się w umieszczonych nad nimi kryształowych lustrach. W istocie lustra nie służyły wcale samym koniom, ale rozświetlaniu pomieszczenia poprzez odbijanie promieni słonecznych padających przez umieszczone wysoko okna; w opowieści tej pozostał jednak żywy mit magnackich fanaberii. Brama wjazdowa jest oflankowana dwoma wielkimi płaskorzeźbami krzyża i topora. Topór to godło herbowe rodu Ossolińskich. Z kolei krzyż jest interpretowany jako symbol przynależności do kościoła katolickiego i odporu dawanego reformacji. Współczesna nazwa pałacu – „Krzyżtopór” – wywodzona jest właśnie od tych symboli, pierwotnie jednak budowla nazywana była „Krzysztopór” i być może pierwszy jej człon zawiera imię fundatora.

 II część:
Przebieg:  Iwaniska - Planta - Sobiekurów - Wymysłów - Józefów - Strzyżowice - Czerników Karski - Czerników Opatowski - Opatów - Lipowa - Podole - Małoszyce - Ćmielów - Ruda Kościelna - Magonie - Sudół
Kolor szlaku: niebieski

Warto zobaczyć:
Iwaniska -  miejscowość położona 13 km od Opatowa, nad rzeką Koprzywianką, na południowo-wschodnim krańcu Gór Świętokrzyskich. W miejscowości warto zobaczyć neogotycki kościół pod wezwaniem św. Katarzyny z początku XX w. Ciekawie prezentuje się stary cmentarz przykościelny z XV w. a także nowszy z początku XIX z kaplicą grobową rodziny Łempickich  z 1883 r.

Strzyżowice – przejeżdżając przez miejscowość warto zatrzymać się w kościele parafialnym pw. św. Bartłomieja Apostoła z końca XVIII w. W świątyni znajdują się trzy drewniane ołtarze z obrazami: Matki Boskiej Bolesnej, św. Bartłomieja i św. Barbary. Zniszczony w 1944 r. odbudowany w latach 1946-1954.

fot.M. Maciążek

Opatów - w leżącym na Szlaku Bursztynowym Opatowie, dawne czasy pozostawiły wiele cennych pamiątek. Najcenniejszym zabytkiem miasteczka jest pamiętająca okres romański kolegiata pw. Św. Marcina. Do dziś można podziwiać romańskie okienka, tzw. biforia oraz dekoracje w postaci fryzu. Na szczególna uwagę zasługują umieszczone w lewej nawie transeptu nagrobki rodziny Szydłowieckich z ciekawą płaskorzeźbą z brązu tzw. Lamentem Opatowskim. Do tej trójnawowej świątyni zbudowanej na planie krzyża łacińskiego prowadzi droga przez renesansowa bramę Warszawską. Nieopodal kościoła położony jest rynek, na którym stoi przysadzisty ratusz z przełomu XVI/XVII w., a pod rynkiem przebiega 400-metrowa Podziemna Trasa Turystyczna, która powstała z połączenia licznych wykonanych w skale lessowej piwnic. Po drugiej stronie rzeki Opatówki warto zwiedzić klasztor oo. Bernardynów z barokowym kościołem i rzeźbami rokokowymi.

Małoszyce – w tym miejscu urodził się Witold Gombrowicz. Mieścił się tu modrzewiowy dworek, który należał do rodziny pisarza. Przed II wojną światową dwór przeszedł na własność gospodarzy z Krzczonowic. Budynek rozebrano a materiał posłużył do budowy szkoły w Krzczonowicach. Po dworze zachowały się resztki czworaków i rządcówki, a także kamienne słupy z ogrodzenia dworskiego. Znajduje się tam także pomnik Witolda Gombrowicza.

Ćmielów – miasteczko od wieków słynie z wyrobu wspaniałej porcelany.

fot.Archiwum UMiG Ćmielów

Warte zwiedzenia jest Żywe Muzeum Porcelany, gdzie można zapoznać się z procesem produkcji porcelany, obejrzeć współczesną kolekcję ćmielowskiej porcelany figuralnej, a także wykonać własne porcelanowe dzieło. Oprócz tego warto zobaczyć  kościół pw. Wniebowzięcia Matki Boskiej, wybudowany w stylu gotyckim, z barokowym wnętrzem. Atrakcją turystyczną jest również zamek ulokowany w trudno dostępnym terenie w rozlewisku rzeki Kamiennej, rozbudowany w stylu renesansowym przez Krzysztofa Szydłowieckiego. Tu urodził się sławny magnat Mikołaj Krzysztof Radziwiłł zwany „Sierotką”. Ostateczny wygląd nadał zamkowi książę Ostrogski, przekształcając go w „pałac w fortecy” (palazzo in fortezza). Zamek znacznie ucierpiał podczas potopu. Obecnie możemy obserwować tylko jego ruiny. Najlepiej zachowała się kaplica fundacji Krzysztofa Szydłowieckiego.

Ruda Kościelna – w centrum wsi wznosi się zabytkowy, drewniany kościół wybudowany w 1766 r. pod wezwaniem Zaślubin Maryi Panny. Świątynię otacza kamienny mur z murowaną dzwonnicą. W okolicznym parku znajduje się zespół dworski z XVII w. Oba obiekty należały do rodziny Druckich-Lubeckich.

III część:
Przebieg: Ostrowiec Świętokrzyski - Chmielów - Kunów - Nietulisko Duże - Doły Biskupie - Kałków Godów - Brody - Styków - Dziurów - Michałów Miejski - Starachowice - Rataje - Wąchock - Skarżysko-Kamienna
Kolor szlaku: niebieski "Szlakiem zabytków techniki Doliny Kamiennej"

Warto zobaczyć:

 

Ostrowiec Świętokrzyski – to miasto słynące z przemysłu, w którym znajdowała się druga co do wielkości huta w Królestwie Polskim. Dziś w Ostrowcu można zobaczyć obszar poprzemysłowy na terenie „Starej Huty” ale także wiele zabytków sakralnych np. kolegiatę św. Michała Archanioła z początku XVII wieku, przebudowaną w dwudziestoleciu międzywojennym w stylu neobarokowym lub drewniany kościół fabryczny pw. Najświętszego Serca Jezusowego z lat 1931 – 1932 w stylu zakopiańskim.

Kunów - jedna z najstarszych osad nad Kamienną, której teren eksploatowali starożytni hutnicy. Piece  dymarskie były tu tak charakterystyczne, że współcześni badacze nazywają ten typ „kotlinkami kunowskimi”. W Kunowie warto zobaczyć kościół zbudowany w latach 1625–42. Przebudowy z lat 1850 i 1898 mocno zatarły jego pierwotny, późnorenesansowy charakter. W kościele godne obejrzenia są kamienne XIX-wieczne ołtarze, autorstwa tutejszych mistrzów kamieniarskich. W ołtarzu głównym znajduje się kopia Ukrzyżowania Rafaela, ufundowana przez ks. Szymona Kocha, w znacznej mierze przemalowana w latach późniejszych. Obok kościoła stoi dzwonnica z 1896 r., zaprojektowana przez Wojciecha Gersona, znanego głównie z dzieł malarskich.

Nietulisko Duże – w miejscowości znajdują się ruiny walcowni w latach 1834-1845. Przed zniszczeniem przez powódź w 1903 r. walcownia posiadała dwa ciągi walcarek blach.

fot.P. Pierściński

Zakład wchodził w skład tzw. kombinatu metalurgicznego rzeki kamiennej i była końcowym ogniwem jego produkcji.  Obecnie podziwiać można mury budynków produkcyjnych z arkadowymi sklepieniami.

Kałków Godów – w tej miejscowości znajduje się Sanktuarium pod wezwaniem Matki Boskiej. W Kałkowie-Godowie, podobnie jak w Licheniu, zbudowano Drogę Krzyżową. Jej największym obiektem jest Golgota – stacja XII. To monumentalna budowla o wysokości 33 m, podzielona na 5 kondygnacji. Na froncie znajduje się 25 białych orłów – polskich godeł z różnych okresów naszej historii. Wewnątrz jest ponad 30 kaplic i oratoriów obrazujących martyrologię narodu polskiego. Oprócz Golgoty na terenie Sanktuarium znajdują się: Kościół Bolesnej Królowej Polski, Dam Jana Pawła II – wystawiony w dziesiątą rocznicę pontyfikatu Jana Pawła II, Grota Lourdzka – wierna kopia groty w Lourdes, miejsca objawień Matki Bożej Niepokolanie Poczętej oraz Droga Krzyżowa. Corocznie sanktuarium odwiedza kilkadziesiąt tysięcy osób.

Brody – warto zatrzymać się tu aby podziwiać wybudowany fragment kamiennego przelewu wybudowanego w latach 1828-1831, który jest wbudowany w groblę obecnej zapory na rzece Kamiennej.

fot.Ł. Zarzycki

Starachowice - warto zobaczyć tu Muzeum Przyrody i Techniki, Ekomuzeum im. Jana Pazdura, placówkę wyjątkową pod względem różnorodności swoich zbiorów. Jej najcenniejszym elementem jest Zespół Wielkopiecowy z pierwszej połowy XIX w. i początków XX w. Jest to jednocześnie najlepiej zachowany kompleks zakładów hutnictwa żelaza w Europie. W muzeum zobaczyć można osadę starożytnego hutnictwa żelaza z piecowiskiem dymarskim, zabytkowe auta produkowane niegdyś przez Zakłady Starachowickie oraz skamieniałe tropy dinozaurów. Na terenie zachowanego kompleksu zakładów hutnictwa żelaza organizowane są od kilku lat różnego rodzaju imprezy, z których największym powodzeniem cieszą się „Żelazne Korzenie” oraz „Jarmark u Starzecha”. Kolejnym obiektem wartym obejrzenia jest kościół p.w. Św. Trójcy z 1681 roku, gdzie wewnątrz podziwiać można barokowy ołtarz ze Świętego Krzyża. Kościół był wielokrotnie przebudowywany, a jego obecny wygląd pochodzi z lat 80. XX wieku.

Rataje – we wsi znajduje się modrzewiowa kaplica św. Zofii najprawdopodobniej z poł. XIX. W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz będący alegorią św. Zofii z jej trzema córkami: Wiarą, Nadzieja i Miłością.

Wąchock – miejscowość niedaleko Starachowic słynie nie tylko z dowcipów, ale przede wszystkim z opactwa cystersów sprowadzonych tu w 1179 r. z burgundzkiego opactwa

 

Morimond przez biskupa krakowskiego Gedeona herby Gryf. W latach 1218-1239 włoski warsztat cysterski br. Simona wzniósł tu kamienne opactwo wzorowane na architekturze toskańskiej. Do dziś przetrwał pierwotny, romański układ zespołu klasztornego z zachowanym kapitularzem, fraternią i karcerem. W latach późniejszych zespół klasztorny wielokrotnie przebudowywano. Przybywający tu miłośnicy architektury sakralnej podziwiać mogą późnoromański kościół klasztorny zbudowany na planie krzyża łacińskiego z dwubarwnych ciosów kamiennych. W krużgankach znajduje się krypta grobowa mjra Jana Piwnika „Ponurego” – legendarnego dowódcy Świętokrzyskich Zgrupowań AK, a w budynku klasztornym obok furty mieści się Muzeum O. Cystersów powstałe w oparciu o unikalną kolekcje pamiątek z okresu powstań narodowych, zgromadzonych przez ks. Ppłk Walentego Ślusarczyka. Zespół Opactwa Cystersów w Wąchocku jest jednym z najważniejszych obiektów europejskich szlaków kulturowych – Szlaku Cysterskiego i Romańskiego. W Wąchocku warto także zobaczyć pomnik sołtysa oraz XIX – wieczny pałac Schoenberga.

Skarżysko-Kamienna – miasto powstało w latach 20-tych XX w. z połączenia miejscowości o tradycjach przemysłowych (Rejowa, Bzina, Kamienna). Koniecznie trzeba tu zobaczyć Muzeum im. Orła Białego znajdujące się w dawnym budynku zarządu huty „Rejów” istnieje już od blisko 40 lat. Znajdują się w nim wszelkiego rodzaju dokumenty i materiały muzealne związane z miastem oraz regionem. Jednakże największa cześć ekspozycji to zgromadzone i wciąż uzupełniane zbiory obiektów związanych z Wojskiem Polskim i jego historią: Muzeum posiada jedną z największych w kraju kolekcji ciężkiego sprzętu bojowego, zarówno z okresu II wojny światowej, jak i powojennego wyposażenia wojskowego. W sąsiedztwie muzeum znajdują się ruiny – pozostałość wielkiego pieca hutniczego z 1770 r. Do czasów obecnych zachowały się fundamenty, mur oporowy oraz kanał przepustowy. Zainteresowani sanktuariami powinni odwiedzić Sanktuarium Matki Bożej Ostrobramskiej. Wybudowana w latach 1986-1993 świątynia stanowi jedyna w Polsce wierną kopię wileńskiej Ostrej Bramy.

IV część:
Przebieg: Rejów - Rezerwat "Dalejów" - Bliżyn - Ubyszów - Majdów - Hucisko - Huta - Antoniów - Niekłań - Stąporków - Czarna - Czarniecka Góra - Końskie - Sielpia Wielka - Maleniec - Marcinków - Żarnów
Kolor szlaku: niebieski

Warto zobaczyć:
Rezerwat "Dalejów" – utworzony w 1978 r. na obszarze 87,76 hektara jest miejscem ochrony wielogatunkowych drzewostanów o charakterze naturalnym, które tworzą jodła i modrzew polski w wieku 80-150 lat.      

 

Bliżyn – warte zobaczenia w tej miejscowości są dwie świątynie. Kościół pw. Św. Ludwika, wzniesiony z kamienia ciosowego okazały neogotyk o układzie trójnawowym. Nieopodal stoi skromny, modrzewiowy kościółek pw. Św. Zofii. Warto również zatrzymać się przy pałacu Platerów zwanym zameczkiem, który także zalicza się do obiektów zabytkowych.

Niekłań – blisko wsi znajduje się, istniejący od 1959 roku rezerwat przyrody nieożywionej Skałki Piekło pod Niekłaniem. Malownicze formy skalne, powstałe na skutek erozji wietrznej piaskowca, długości 1 km, tworzą dwa oddzielone od siebie skupiska. W szczelinach skalnych można napotkać okazy rzadko spotykanej paproci – zanokcicy północnej. Choć niepozorna z wyglądu o jej wyjątkowości stanowi fakt, ze jest reliktem klimatu polodowcowego.

 Stąporków – początkiem położonej na terenach rudonośnych byłą kuźnica wodna. Nazwa prawdopodobnie pochodzi od właściciela Stąpora lub od urządzeń technicznych służących do kruszenia rudy. Stąporków stał się czołem kompleksy przemysłowego nad Czarną Konecką gdzie rozwinęło się gwoździarstwo. Zakłady zniszczone podczas II wojny światowej, a następnie odbudowane funkcjonowały do lat 50-tych XX wieku. W latach 70. Stąporków był miastem gdzie więcej ludności zatrudniano w tutejszych zakładach przemysłowych niż było w nim mieszkańców. W mieście znajduje się współczesny kościół pw. Wniebowzięcia NMP.

Czarna – w miejscowości znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Wychowawczyni. Według podań, pracującym ciężko hutnikom ukazywała się matka Boska. Staraniem Izabeli Małachowskiej wzniesiono tu kościół. Rozwój ruchu pielgrzymkowego spowodował, że w 1930 roku wybudowano nowy, większy kościół. Umieszczony w nim obraz uchodzi za jedno z piękniejszych wizerunków Matki Boskiej.

Czarniecka Góra - wieś znana przede wszystkim ze Świętokrzyskiego Centrum Rehabilitacyjnego, którego tradycje sięgają 1891 roku, kiedy łódzki lekarz Michał Misiewicz docenił wypoczynkowe walory okolicy i nabył od Tarnowskich kilkanaście hektarów lasu z iglastymi drzewami. Powodzeniem cieszyło się źródło „Stefan”, którego wodom przypisywano działalność leczniczą.

fot.A. Kowalska

Końskie - miasto związane ze znanym rodem Odrowążów. W mieście zachowało się jedno z ciekawszych założeń parkowych w Polsce z tzw. małą architekturą ogrodową z II poł. XVIII i poł. XIX stulecia. Warto zobaczyć zachowane pawilony pałacowe: Oranżerię Egipską, Świątynię Grecką, Domek Wnuczętów, altanę, gloriettę i ogrodzenia z basztami. W parku rosną liczne okazy drzew pomnikowych (lipy, dęby), wśród których zlokalizowany jest zespół pałacowy składający się z dwóch półkolistych skrzydeł. W centrum warto zwiedzić późnogotycki kościół św. Mikołaja z przełomu XV i XVI w.,z późnoromańskim tympanonem od strony południowej oraz zegarem słonecznym z 1621 r.

Sielpia Wielka - miejscowość wypoczynkowa położona wśród lasów sosnowych na Wzgórzach Koneckich. Jej główną atrakcją jest malowniczy zalew na Czarnej Koneckiej. Atrakcją w Sielpi jest Muzeum Staropolskiego Zagłębia Staropolskiego w XIX – wiecznej fabryce, której budowę zainicjował Stanisław Staszic. Powstały wtedy: walcownia, pudlingarnia, budynki magazynowe, szpital, szkoła i osiedle robotnicze.

fot.M. Maciążek

Obecnie w halach fabrycznych prezentowane są największe w Europie koło żelazne napędzane wodą, wielkopiecowa maszyna parowa oraz obrabiarki z 1826 roku. Corocznie, w muzeum odbywa się impreza o nazwie „Kuźnice Koneckie”.

Maleniec – miejscowość ta kojarzona jest przede wszystkim z Muzeum Techniki, które powstało w miejscu pochodzącego z XVIII w. zakładu hutniczego. Inicjatorem budowy zakładu był kasztelan łukowski – Jacek Jezierski, który to postanowił wykorzystać dogodne warunki przyrodnicze. W 1794 r. spiętrzył wody rzeki Czarnej i wybudował w Maleńcu młyn, tartak, Drutarnię oraz fryszernię. Napęd urządzeń zapewniały, aż do początków XX w., dwa duże metalowe koła wodne. W 1787 r. ten nowoczesny, jak na tamte czasy zakład, zwiedzał sam król Stanisław August Poniatowski. Zakład został zmodernizowany w 1837 r., kiedy to została zwodowana walcownię o napędzie wodnym. Zakład funkcjonował do czasów II wojny światowej. Wtedy to okupujący te ziemie Niemcy, zainstalowali silnik spalinowy silnik spalinowy rezygnując z zasilania przez koła wodne. Zakład zakończył swą działalność dopiero w 1967 r., gdy uznany został za zabytek techniki i wpisany do Rejestru Zabytków województwa kieleckiego.