Muzeum Wsi Kieleckiej zaprasza 21 kwietnia do Parku Etnograficznego w Tokarni na uroczyste otwarcie ekspozycji pod tytułem: „Na granicy światów. Józef Chełmowski – malarstwo i rzeźba”.

Józef Chełmowski z Brus (1934-2013) zaliczany jest współcześnie do najwybitniejszych twórców ludowych Kaszub. Przez wiele lat jego rzeźby i obrazy sprawiały wiele trudności krytykom i znawcom sztuki, wymykając się zręcznie wszelkim próbom zaszufladkowania. Prace tego nietuzinkowego artysty, zmarłego w 2013 roku, można odnaleźć w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku, Muzeum Etnograficznego w Toruniu, Muzeum Historyczno-Etnograficznego w Chojnicach, a także w wielu kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą. Najbardziej reprezentatywny i największy zbiór malarstwa, rzeźby, instrumentów muzycznych i obrazów na szkle Józefa Chełmowskiego zgromadziło Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie. Bogata kolekcja dzieł tego artysty liczy obecnie ponad 550 różnorodnych eksponatów. Dzięki życzliwości dyrekcji bytowskiego muzeum w Parku Etnograficznym w Tokarni będzie można po raz pierwszy na Kielecczyźnie zobaczyć monograficzną wystawę tego twórcy. Zbiega się ona w czasie z „Rokiem Józefa Chełmowskiego” ogłoszonym w 2017 r. przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.          

Na wystawę, urządzoną w obszernej sali XVIII-wiecznego spichrza ze Złotej Pińczowskiej, składa się 67 starannie wyselekcjonowanych prac, które zaprezentują złożoność i bogactwo osobowości ludowego artysty z Kaszub. W jego twórczości ogromną rolę odgrywała własna, oryginalna filozofia życia, świata, kosmosu i natury, podsycana nieposkromioną ciekawością i głodem wiedzy. Mimo skromnego wykształcenia uzyskanego w szkole elementarnej, artysta żywo interesował się geografią, astronomią, historią, będąc jednocześnie ludowym interpretatorem wątków biblijnych i domorosłym wynalazcą. Dużą grupę prac zgromadzonych na wystawie stanowią barwne obrazy i rzeźby wykonane w typowej dla Józefa Chełmowskiego formie narracyjnej, wzbogaconej o krótkie teksty, sentencje, cytaty i napisy. Na przestrzeni wielu lat ich tematyka ulegała licznym przemianom. Z jednej strony ilustruje to grupa rzeźb religijnych, przedstawiających ludowe w ujęciu, polichromowane wizerunki Matki Boskiej, Chrystusa, świętych pańskich, czy bożonarodzeniową szopkę. Z drugiej zaś na ekspozycji pojawiają się prace odnoszące się do ważnych wydarzeń światowych, takie jak np.: „Bin Laden”, „Gagarin”, „Czarnobyl” czy autorska wizja przemian cywilizacyjni-technicznych w postaci „Komputera żywota”. Na wystawie zaprezentowane zostaną także rzeźby o tematyce teologicznej, w tym niezwykle liczne anioły, np.: „Michał archanioł”, „Anioł islamski”, „Kobieta anioł, a także oryginalna rzeźba ukazująca „Przemowę Boga”. W twórczości Józefa Chełmowskiego chęć wyrażenia siebie i subiektywnego opisu tajemniczego „Świat światów” najdobitniej i najcelniej wyrażona została w dokonaniach malarskich. Artysta poruszał w malowanych obrazach troski zarówno codziennego życia społeczności wiejskiej na Kaszubach („Co będzie jak dorośnie”), a także problemy współczesnego świata np. „Śmierć Jana Pawła II”, czy „Cykle katastrof”.

Na wystawie pokazano wybór najciekawszych obrazów Józefa Chełmowskiego pochodzących z różnych okresów twórczości, w tym także obrazy malowane na szkle. Wiele z nich posiada niezwykły surrealistyczny klimat podkreślony autorskimi komentarzami, spisanymi po łacinie, po polsku, po kaszubsku, a niekiedy w języku kurdyjskim. Wśród obrazów wyróżniają się prace poświęcone tematyce biblijnej, a w szczególności niezwykłym interpretacjom i przemyśleniom autora opartym na tekstach Apokalipsy wg św. Jana. Artystyczna pasja tworzenia nie ominęła także wiejskiej zagrody na obrzeżach kaszubskiego miasteczka Brusy, gdzie żył i tworzył artysta. Aby przybliżyć zwiedzającym wygląd tego miejsca, pełnego rzeźb, plenerowych kompozycji i mechanicznych instalacji, na wystawie odwzorowane zostanie wizualnie podwórze i zabudowania należące do Józefa Chełmowskiego. W tak zaaranżowanej przestrzeni umieszczone zostaną liczne prace artysty, a wśród nich kolekcja oryginalnych instrumentów muzycznych, a także maski i akcesoria obrzędowe, które twórca projektował, a następnie własnoręcznie wykonywał, malował i zdobił. Ekspozycję w warstwie tekstowej uzupełnią: własnoręcznie spisany życiorys twórczy, fotografie artysty oraz sentencje z autorskiego maszynopisu Józefa Chełmowskiego zatytułowanego: „Tajemnice Świata światów”.

Józef Chełmowski wystawiał swoje prace na ponad 20 wystawach indywidualnych, brał również udział w ponad 200 konkursach i wystawach zbiorowych sztuki ludowej na terenie całego kraju. Był laureatem Nagrody im. Oskara Kolberga w dziedzinie rzeźby (Płock 1995), a w 2003 roku przyznano mu Pomorską Nagrodę Artystyczną w kategorii „Kultura regionalna”. Z licznych nagród i wyróżnień przyznanych Józefowi Chełmowskiemu należy wymienić Grand Prix na „I Ogólnopolskim Konkursie im. Teofila Ociepki” (Bydgoszcz 1996) za pracę „Panorama Apokalipsy”.
 
Wernisaż wystawy odbędzie się 21 kwietnia o godzinie 12.00 w sali XVIII-wiecznego spichlerza ze Złotej Pińczowskiej. W spotkaniu wezmą udział muzealnicy z Muzeum Zachodniokaszubskiego w Bytowie. Ekspozycja będzie udostępniana do 15 października 2017 roku. Prace pochodzą ze zbiorów Muzeum Zachodniokaszubskiego w Bytowie.

Źródło: Muzeum Wsi Kieleckiej